Paplašinātā meklēšana

‡ àizstuidît, (stossend) hin-, wegtreiben Bauske, Erlaa, Schnehpeln, Stenden: māte viņu aizstuidīja uz aku pēc ūdens Pas. IX, 81.

Avots: EH I, 53

apstuĩdît, tr., berufen (Gold., Dond); verblüffen, samulsināt, ar savādu atbildi neļaut brīvi izrunāties Siuxt; besänftigen (U.).

Avots: ME I, 127

‡ atstuidît,

1) abwehren
Für. I;

2) weg-, zurückstossen
Stenden (mit uî ² ).

Avots: EH I, 172

ìestuidît, tr., einjagen, einflössen: nelabais iestuida brāļu sirdīs nelabas duomas LP. VI, 963.

Avots: ME II, 74

nùostuĩdît,

1): "mierīgs!" Madze tuo nuostuidīja Dünsb. Baskājiete 12.

Avots: EH II, 92

nùostuĩdît, tr., streng verwarnen, hinund herstossen, abdressieren: māte mani tâ nuostuidījuse, ka bez viņas ziņas ne˙kuo nedrīkstu darīt Ahs. n. RKr. XVII, 43.

Avots: ME II, 861

‡ nuoštuîdît ² Frauenb. "nuorāt; ar vārdiem apmierināt": n. tādu, kas lamājas.

Avots: EH II, 98

pastuĩdît, [pastūdît], tr., etwas anspornen, antreiben, anhetzen: sunītis rēja rejamuo, es pastuidu stuidāmuo (Var.: pastūdu stūdāmuo) BW. 14961, 4.

Avots: ME III, 109

‡ pasuînît ² Dond., Dunika, = paber̂zêt, pakasît: uz liêliem āda pasuinīta caura. Refl. -tiês Dunika, = paber̂zêtiês: cūka piegājusi pie žuoga p.

Avots: EH XIII, 177

sastuidît,

1) antreiben, anspornen:
sastuidīt ² puišus pie darba Zögenhof; aufhetzen Meiran: sastuîdīt suni uz luopiem Saikava;

2) "= sastumdīt" (mit ui ² ) Lautb.;

3) verweisend berufen, scheltend zur Ruhe bewegen:
sastuĩdīt truokšņuotājus Nigr.

Avots: ME III, 750

saštuidît Frauenburg "saskubināt, samācīt"·.

Avots: ME III, 759

stuĩda Grünwald, wer angetrieben werden muss.

Avots: ME III, 1101

stuĩdît,

1): "bīdīt, grūstīt" Sermus;

2): suni s. (mit uî ) Skaista n. FBR. XV, 48, Warkl.; "rāt" (mit uî ² ) Schibbenhof. ‡ Subst. stuidîšana, das Antreiben:
kad ... viņš kādureiz māti paklausīja, tad tas nuotika ... pēc lielas stuidīšanas Pas. IX, 82. Augstkalns meint FBR. XIV, 117, dass dieses Verbum auf der Interjektion stui FBR. XII, 92 < poln. stój "halt!" beruhen könne, aber stuidît I bedeutet ja nicht "anhalten", sondern "antreiben".

Avots: EH II, 593

I stuĩdît Siux, Dond., Wandsen, Neuhausen, Bl., stuîdît Saikava, -u od. -ĩju, -ĩju,

1) stossen
Neik. N. U., Libau, Hasepont, Anneburg, (mit -uĩ ² ) Stenden (selten): mani jau kâ bīstakli visur stuida Alksnis-Zundulis;

2) stuĩdît Bauske, Dond., Grünwald, MSil., stùidît Walk, stuîdît ² Nigr., Schibbenbof, stuidīt U., Annenburg, Lubn., zur Arbeit treiben
U., artreiben Hasenpot (mit uî ² ), (auf)hetzen Lettg.: suni stùidīt ² Lubn., Warkl., Saikava. sunīt[i]s rēja rejamuo, es pastuidu stuidāmuo (Var.: parīdu rīdāmuo) BW. 14461, 4 var. tas vienmē̦r jāstuidī Nigr., Walk. es viņu gan stuidu un mācu Janš. Bandavā II, 232. stuĩdāmais, ein Mensch, der van andern angetrieben wird Dond.;

3) steuern, wahren
L.;

4) trügen, irreführen
(?): kuo nu stuidi (hetzest auf?) bē̦rnu ar tādiem niekiem! Refl. -tiês, "?": puisīti, stuidies! BW. 34682. wenn mit ui aus ōi̯, zu stîdît.

Avots: ME III, 1101, 1102

II stùidît "(ungewandt) gehen" (?) Bers., Adsel.

Avots: ME III, 1102

‡ III stuîdît ² Gramsden, stehen bleiben lassen, anhalten. Wohl auf poln. stój "halt!" beruhend.

Avots: EH II, 593

štuidît: "(pa)mudināt" Nigr., (prs. štuidu) Schönberg, "rīdīt, pucināt" Domopol, Meiran; "(etwas) machen lassen, aber dabei stören" (mit uî ² ; prs. štuidīju) Schibbenhof; (be)lehren (einen, dem es nicht gefällt) Amboten, Schrunden; jem. ausfragen, was, wann und weshalb er etwas getan hat (prs. štuîdu ² ) Alt-Autz.

Avots: EH II, 656

štuidît Frauenb. (mit uĩ ), Naud., (mit ùi ² ) Lubn., = stuidît I 2; in Nigr. gleichbed. mit apsaukt.

Avots: ME IV, 103

stuiga "schwaches Eis".

Avots: ME III, 1102

I tui, Adv., ganz (als ob), beinahe (als ob): tui dvaša aizrāvēs, cik stiprs gars (pirtī) Gr.-Buschh. tui straumēm skrien ūdens, kāds lītus ebenda. Wohl aus tuvi "nahe".

Avots: ME IV, 254

II tui, Interjektion,

a) bezeichnend, dass elne Tätigkeit in starkem Masse ausgeübt wird:
duošu par galvu, ka tui (ich werde sehr stark schlagen) Gr.-Buschh. brauksim, ka tui (wir werden sehr schnell fahren) ebenda;

b) šis suni atlaidīšuot vaļā un sakliedzuot "tui!" Upīte Medn. laiki 193.

Avots: ME IV, 254

tuibis, der Alantsbleier U., (mit uĩ ) Salis; Ellritze (phoxinus aphya L.) RKr. VIII, 104.

Avots: ME IV, 254

tuijā! Interjektion: tuijā! nu tik ķert! MWM. VII, 883.

Avots: ME IV, 254

‡ tuĩmis Seyershof,

1) ein benommenes, blödes Lebewesen;

2) ein vertaubtes Glied.

Avots: EH II, 700

tuĩms: "stulbs" Seyershof; "steif" Allendorf: man kāja nuosalusi tuîma ² ; geistig stumpf, tölpelhaft (mit uî ² ) Lems.

Avots: EH II, 700

tuĩms Adiamünde, Kürbis, Nauksch., Salis, benommen, blöde Adiamiinde, Salis, (von einem Schlag od. Fall) Kürbis, Ruj.; müde Salis; tölpelhaft Nauksch., Seppkull: tuims cilvē̦ks Salis. tuima galva ebenda. tuimi miesās A. v. J. 1885, S. 160. nuotirpa ruoka gluži tuima Ruj. krītuot sasitās galva; paliku guļuot gluži tuims Ruj. Aus estn. tuim "stumpf, dumm, gefühllos, vertaubt".

Avots: ME IV, 254

tu-inât,* duzen Dr. Refl. -tiês, einander duzen Dr.

Avots: ME IV, 254

uzstuidît,

1) aufhetzen:
u. suni žīdam Stenden;

2) mit Gewalt antreiben zu:
nevarēju viņu lē̦ti uzstuidīt pie darba Stenden;

3) in den gehörigen Stand, in Ordnung bringen
(perfektiv): man tevi jāuzstuĩda; tad tik tu varēsi iziet ganuos Dond.

Avots: ME IV, 385

bañdinieks, -enieks (f. -niece), ein Knecht, dem der Wirt ein Stück Land als lohn abgegeben hat. bandinieki sind nach den VL. als gut situiert zu denken: labāk laba bandiniece, nekā kāda saimeniece BW. 22342. 8; besonders werden ihre Rosse gerühmt: bandinieku zirgi.

Avots: ME I, 262

bĩstaklis, auch [bĩstāklis Līn.], bìstākļis ² [Bers.], LP. VII, 651, [bĩstē̦kls AP., bìstāgs ² Bers., Sonnaxt], bĩsteklis LP. III, 40, [Bächhof], bĩstīklis Bächhof], auch bīkstaklis, bīstākls K.,

1) ein Stock zum Umrühren des Ofens, Ofenkrücke, Kohleneisen:
cits ar kruķi, cits ar me̦lnu bīkstaklīti BW. 16239. cits ar lizi, sits ar kruķi, cits ar pirtes bīstāklīti Rkr. XVI, 114;

2) eine Stange, ein Stock zum Schlagen od. Stossen
Katzd.;

3) ein Mensch, der nichts aus eigener Initiative tut, ein Saumseliger:
mani jau bīstakli visur stuida Naud., Ap. [Verwandt mit bīdît.]

Avots: ME I, 304

bulbe Kaltenbrunn n. Mag. IV, 2, 111, bulbis Wid., bùļba ² infl. (Kreuzb., Warkland u. a.), plur. buļbi Stomersee, Mar. [und im Gespräch mit Juden (sonst: tuipeņi) in Laudohn; auch infl. bùļbi ^2, Kartoffeln; nebst li. bulbė, buļba aus poln. bulba s. Niedermann Wus. VIII, 67 ff.]

Avots: ME I, 347

nùošķiruôt, tr., absondern, abteilen: cietumniekus MWM. IX, 381. Ref1. -tiês, sich absondern, sich abtrennen, sich konstituieren: partijas sāk nuošķiruoties B. Vēstn.

Avots: ME II, 866

‡ nùostudît "?": Antonius viņu vēl nuostudīja (für nuostuidīja?) par tādu ... pinkšķēšanu Dünsb. Vecie grieķi II, 202.

Avots: EH II, 92

I sāts Jürg., sàts ² Golg., Selsau, Heidenfeld, Gr.-Buschhof (li. sotas "Sättigung"), sãta Biel., U., sāte, sàts ² , -s Kl., Saikava (li. sótis "Sättigung"), sātus,

1) Segen, Gedeihen (beim Essen
U.); Nahrhaftigkeit, Verschlagsamkeit: Sprw. slima slava - ve̦se̦la sāts od. mana slava - cita sāte. pūķis aiznesis svētību un sātu nuo labības LP. VI, 82, puķis taisni labību nene̦suot, bet tikai labības sāti V, 118. lai dievs duod sātu un gausu, ein gedeihliches Essen U. dievs, duod sãtu! sagt man, ein neues Brot anschneidend Ronneb. nei tam sāta, nei tam gausa, nei tam dieva palīdziņa BW. 34071. maizei nav sāts LP. VI, 84. ē̦d bez sãta C. barība neiet sāta (gedeiht nicht zum Segen, ist nicht verschlagsain) MWM. v. J. 1897, S. 91. pie ēdiena tai nee̦suot ne sātus, ne gausus De̦glavs MWM. v. J. 1896, S. 671;

2) sāts Kl., sāte Spr., sātus Alksnis-Zundulis, sãts Lautb., Mässigkeit (im Essen
Kl.) U., Spr.: ēst ar sãtu PS. ar lielu satu baudīt kuo Etn. I, 62. visu, šķiet, aprīs bez sātes R. Kam. 108. ē̦du pilnīgi bez sāts Jauns. jūs dzīvuojat bez sātas, ihr macht zuviel Aufwand Biel. n. U. viņai nav ne sāta, ne jē̦gas De̦glavs MWM. v. J. 1896, S. 675. Zu apr. sātuinei "sättigest", got. dat. s. sōƥa "Sättigung", saƥs, la. satur "satt", air. sáith "Saitheit" u. a., s. Walde Vrgl. Wrtb. II, 444 f., Trautmann Wrtb. 250, L. Meyer KZ. XXII, 470 f.

Avots: ME III, 809

sìeks: s. rudzīšu kulītē BW. 27026 var. galvas sieki Siuxt, gewisse den Hofbauern obliegende Gemeindeabgaben in Geld und in Naturalien: tuis laikuos bij jabeŗ g. s. nabagiem. sieka vieta Fraueub., der vierte Teil einer Lofstelle.

Avots: EH II, 494

stîdît Mar., Schwanb., Lis., Golg., Meiran, Sermus, -u, -ĩju, tr., hetzen Stomersee, Selsau, Aahof, Adl., Beienhof: gans stīda suni uz luopiem, uz cilvē̦kiem Aps. stīdi suņus, lai iet guovi atgrìezt! Mar. n. RKr. XV, 138. "cui!.. "viņa stīdīja suni A. XXI, 566. rej, sunīti, rejamuo! es pastīdu stīdāmuo (Var.: parīdu ridāmuo) BW. 14461 var. Zur Wurzel von lat. instīgāre "anspornen aufreizen", stimulus "Stachel" u. a. (bei Walde Vrgl. Wrtb. II, 612 f.)? S. auch stuidît.

Avots: ME IV, 1074

stūdît, -u, -ĩju, = tuid%C3%AEt">stuidît 2: sunīt[i]s rēja rejamuo, es pastūdu stūdāmuo (Var. pastuidu stuidāmo, parīdu rīdāmuo); jau es zinu stūdīdama, nenāks mani bāleliņi BW. 14461, 4 var.; = rãt (schelten) Schibbenhf (mit ũ ). Zu studît?

Avots: ME III, 1108

*II vèlte, in der Verbind. par vèlti, unentgeltlich, vergeblich, umsonst U.: strādāt par velti, unentgeltlich arbeiten (neben strādāt velti, vergeblich arbeiten) Bers., C., Fest., Kand., Kl. u. a. Sprw.: pa(r) velti ne ve̦lns savu māti neduod Br. sak. v. 1380. kâ par velti es atdevu savus dailus gabaliņus, par ve̦cuo tē̦va dē̦lu BW. 25534, 1. kâ par velti kalpuojuse 3574, par baltu velti žagari jādedzina Wolm. viņa šuo grib pa velti vest līdz LP. VI, 736. Nebst li. veltui oder (bei Būga KSn. I, 37) žem. véltuo resp. (bei Bezzenberger Lit. Forsch. 196) velt "vergeblich, umsonst, gratis" nach Bezzenberger BB. XII, 79, Neisser BB. XIX, 148 f., Bartholomae IF. III, 162 f. und Johansson IF. III, 251 zu ai. vṛthā "vergebens, umsonst"; die eigentliche Bed. aber dieses ai. Wortes ist eine ganz andere, s. Petersson Fortun. Regel 93 und Walde Vrgl. Wrtb. I, 2981, der aber selbst diese baltische Sippe zu le. vilˆt "trügen" stellt. Schon Mühlenbach hat aber Извѣст. IX, 3, 245 bemerkt, dass le. velti eine Kasusform von velte I ist; vgl. li. dovanaĩ "unentgeltlich": dovanà "Geschenk" und r. даромъ "umsonst, vergebens": даръ "Geschenk". Und so dürfte auch li. veltui (žem. veltuo) der dat. s. von einem *veltas "Geschenk" sein. Le, vè̦lis "vergeblich" und li. veltas "unnütz" sind in diesem Fall aus den adverbialen le. vèlti resp. li. veltui erwachsen, worauf auch die Aussprache von le. velts (mit e !) deutet.

Avots: ME IV, 534

zāmauka,

1): mit à ² Līvāni, Lubn.; ‡

2) eine Prostituierte
Warkl.

Avots: EH II, 803