Paplašinātā meklēšana

Meklējam 'pope' mūsdienu pierakstā, oriģinālpierakstā un šķirkļu saturā

'pope' ir atrasts šādos šķirkļu elementos:

Šķirkļvārda mūsdienu pierakstā (7)

papope

papuope N.-Autz n. BielU., ein Polster unter dem Kummet.

Avots: EH XIII, 165


pope

puope,

2): "mukla vieta, īpaši e̦zaruos" (wo?); puõpes Perkunen, Wiesen an einem See.

Avots: EH II, 346


pope

puope, s. puopis.

Avots: ME III, 457


popenis

puopenis, = puopis 2: gar e̦ze̦rmalu puopenis ir tik ļuve̦ns, ka grūti pa viņu iet Jauns.

Avots: ME III, 457



poperēt

puoperêt, -ẽju, ausbessern, flicken Ramkau: pastalas. Refl. -tiês "kramen" Ramkau: kuo tas dumjais tur caurām dienām puoperējas?

Avots: ME III, 457


sapoperēt

sapuoperêt, tr., ausbessern, ausflicken: pastalas Ramkau.

Avots: ME II, 710

Šķirkļa skaidrojumā (224)

apgaust

apgàust, apgaudêt,

1) beklagen, betrauern:
draudze apgaudēja savu mirušuo mācītāju Sessw.;

2) verklagen, anklagen:
likteni vairs apgaust nevar SDP. VI, 88; Popen, Dond. A. X, 1, 308.

Avots: ME I, 86


apglābt

apglâbt (li. apglöbti "umhüllen"),

1) retten
(perfektiv): tad jau ne apglābt nevar, kad pe̦rkttons iesper Siuxt;

2) lindern, sistieren
Bauske, Dunika, "schnell heilen" Popen: a. ruozi. bē̦rnam apglābj krampi Popen. Refl. -tiês, sich retten (perfektiv): ar viņu vairs nevar apglābties Wid., es ist mit ihm nicht mehr auszuhalten, tikdaudz darba, ka nevar ne a. (man weiss nicht, wie man die Arbeiten bewältigen soll) Dunika.

Avots: EH I, 82


apikaļ

apikaļ Popen, mundartl. für atpakaļ.

Avots: EH I, 86


ārdze

ārdze (?), in der Verbind. skaļu ā. "ein Pergelgestell zum Trocknen derselben" Popen. Dieses ārdze ist aus gesprochenem ārdz erschlossen, das aber in Popen (s. FBR. VIII, 117) auf *ārc(e) beruhen kann. Und dieses *ārce dürfte aus einem deminutivisch aussehenden ārcele (s.ârceies 2 ) abstrahiert sein. Vgl. aber auch ādzele.

Avots: EH I, 194


asenpuķe

ase̦npuķe Popen, hypericum quadrangulum.

Avots: EH I, 130


aužams

aûžams Dond. BW. 1478, Schlehk-Stenden, Popen, das Gewebe; st. aûdums, im Anschluss an das Part. Präs. aûžams. [aužamais L., Flechtwerk von Stricken, so die Fischer gebrauchen].

Kļūdu labojums:
aužams = aûžams 2
1478 = 1478 var.
das Gewebe = die vollendete Tätigkeit des Webens; das Gewebe

Avots: ME I, 231


ave

ave (unter avs): auch Dunika, Grob., Popen, Preiļi (Kur. Nehrung).

Avots: EH I, 189


az

az, Präp. für àiz in Amboten, Wensau, Pilten, Hasau, Grösen, Wibigen, N. - Bartau, Kruhten, Kalleten, Nigr., Tadaiken, Turlau, Suhrs, Popen, Dond. In den meisten der genannten Gegenden lautet das entsprechende Präfix âz- 2 ; az-

als Präfix nur in wenigen Gebieten, z. B. in Suhrs, Popen Endzelin Predl. I, 11 [und Le. Gr. § 497].

Avots: ME I, 233


azkrekls

azkre̦kls Popen, Ugahlen, der Busen; cf. àizkre̦kls.

Avots: ME I, 233


baltābols

bal˜tâbuols: in Popen dafür das Deminutiv bal˜tâbliš.

Avots: EH I, 202


banga

bañga (li. bangà "Woge; Regenguss; Masse"),

1) die Welle;
gew. Pl., grosse Wellen: bangas šķeļas, šķīst, uzkāru šūpulīti triju bangu starpiņā BW. P. 30740. Fig.: tad dzīves jūŗā banga rimst ik˙viena Rain. bangām, stossweise Autz n. U.;

2) der Guss:
mākuoņi un lietus bangas kā ar spaņņiem gāza Popen;

3) Masse:
sniegputeņi bangām nāca un gāja. ar bangu od. bangām veļas sniegs nuo kalna Popen [Entlehnt aus dem Kurischen od. Litauischen. Zu le. buogs "dichte Menge̦"Schar" (urspr. etwa "Flut"?), li. bangùs "проливной", bangtas "ungestüm", beñgti beenden (urspr. etwa "abbrechen" ?), apr. pobanginnons "bewegt", at. bhaŋgá-ḥ "Bruch, Welle", bnanàjmi "breche", air. comboing"confringit" u. a., s. Leskien Abl. 320, Siokes Wrtb. 177, Fick Wrtb. I 4 , 90 und III 4 , 259, Trautmann Apr. Spr. 402 und Wrtb. 26 u. a.).

Kļūdu labojums:
BW. p. 304440 = BW. piel. 2 30740 1

Avots: ME I, 262


bezvāržkoks

bezvâržkuôks 2 Anzen, Popen, euonymus verrucosa.

Avots: EH I, 215




Brencis

Brèncis,

1) Laurentius:
Brencis un Žvingulis, zwei lustige Personen, wobei Brencis den einfältigen Bauern darstellt: šitiem brenčiem es šuodien abiem iebāzīšu galvu tumšā zābakā Upīte, Medn. laiki;

2) mit brencis bezeichnet Poruk MWM. XI, 200 den Sperling;

3) "kleiner, derber Junge"
Popen.

Avots: ME I, 330




čigaiņlapa

‡ *čigaiņlapa (gesproch.: čigiņlap) Popen, plantago maior.

Avots: EH I, 290


cīparains

cīparains, der Länge nach gestreift Popen; [cīparaini ("gestickte") cimdi Bers. (zu cīpari?); vgl. cībe̦rains].

Avots: ME I, 391



cūkroka

cũkroka Popen, (> cukrok) Anzen, nuphar luteum.

Avots: EH I, 281




čuras

I čuras: auch AP., Erlaa, Festen, Popen, Sonnaxt.

Avots: EH I, 296


dancis

[III dancis Essern n. U., Druwa I, 909, ein Krummholz; eine Radfelge Bielenstein Holzb. 545 2 (aus Popen). Als Kuronismus eine Nebenform zu dandzis. Vgl. auch dankuoties. dank- vielleicht durch Kontamination von dang- und lank- (in luocīt, lùoks u. a.).]

Avots: ME I, 436, 437


darvakslis

dar̂vakslis, darvākslis Plūd. LR. III, 15, [darvāksnis Erlaa], dar̂vekslis [LP. IV, 6], dar̂veksnis, [darvīksis Alt- Ottenhof],

1) das Kienholz zum Teerbrande;

2) [darvākslis Erlaa, um Libau, dārvaksis Popen], Pergelholz, Pergelscheit,
[darvēksnis Burtn., darveksnis Salisb.]: skalu plēšuot, nevar darveksli nuo abiem galiem plēst LP. VII, 801;

3) darvakslis L., darvaklis, die Teergrube.
[Vgl. li. darvokšnė "Fackel".]

Kļūdu labojums:
skalu plēšuot... 801 = skalus plēšuot... 601

Avots: ME I, 442



dikti

dikti (unter dikts), b): auch KatrE., Popen, Pussen, Siuxt, Strasden, (dikt) Puhren.

Avots: EH I, 320



dzira

I dziŗa: vgl. den Waldnamen Dziŗu mežs Lvv II, 136 (Neuenb.), 142 (Strutteln), 150 (Popen), den Feldnamen Dzira II, 141 (Schlampen), die Wiesennamen Dziras II, 106 (Wormen), Dzirleja II, 109 (Zehren), 113 (Kand.) und Dzirmaļu lieknis II, 1 39 , (Remten), die Gesindenamen Dziŗas II, 18 (Nigr.), 92 (Grikken), 99 (Rönnen); 115 (Matk.); 124 Wahnen, Dziras II, 118 (Postenden), Dzirenieki II, 61 (Nerft), 90 (Strutteln), 101 (Satingen), 102. (Schrunden), 142 (Strutteln), Dzirnieki II, 45 (Tadaiken), 84 (N.-Bergfried), 91 (Essern), 96 (Luttr.), 9 (Rönnen), 107 (Ahs.), 109 (Erwalen), 128 (N.- Autz), Dziŗnieki. II, ,150 (Popen). und Dzirmaļi II, 118 (Puhren), 124 (Santen).

Avots: EH I, 360


dzist

dzist.: praes. dziẽrst Popen und Rothof n. FBR. VIII, 120.Refl. -tiês; abkühlen (intr.) Auleja.

Avots: EH I, 360


dzīvāt

dzîvât: auch (mit î 2 ) Schrunden. n. FBR. XIII, 105, Lesten n. FBR. XV, 29,

1): auch (mit î 2 ) Frauenb., Gold., Siuxt, (> dzîvet) Strasden, (> dzîvt) Popen, Pussen, Rothof, jāsāk dz. zeme Siuxt. dz. gar sìenu ebenda. viņi tagad dzīve ar sìenu Stragden;

2): auch (mit î 2 ) Orellen (hier neben dzîvuôt 2 ), Siuxt. Refl: -tiês,

1): auch - Mahlup, (mit î 2 ) Orellen, Siuxt. (dzîvetiês 2 ) Strasden: dz. ar lellēm Mahlup;

2) tev labi dzīvājas (nach r. живется), du hast gutes Leben
Pas. VIII, 317. tam la bāk dzīvājas IX, 451.

Avots: EH I, 362


ērkulis

ẽ̦rkulis: Demin. ē̦rkuliņš BW. 2418, 3,

2): auch Grob., Kabillen, Pelzen;

3): auch Grob., Salis;

6): duõņu ẽ̦r kulis Anzen, Popen, typha angustifolia;

7) "?": iegriezies tīri kâ ē̦. (sagt man von einem Holzscheit, das so in den Ofen gesteckt ist, dass es weder vorwärts, noch rückwärts bewegt werden kann)
Friedrichshof bei Ronneb.

Avots: EH I, 373


gaigala

gaĩgala,

2): Seerose
- auch (mit 2 ) Anzen, Popen, Pussen.

Avots: EH I, 376



gaura

III gaũra Popen, Pussen, cerastium arvense.

Avots: EH I, 387


glaimot

glaĩmuôt, intr.,

1) schmeicheln (sich anschmeicheln Popen):
neglaimuojiet niknam liktenim;

2) bibl., scherzen:
glaimuoja (pasmējās) ar savu sievu I Mos. 26, 8.

Avots: ME I, 621


glūda

I glùda: mit û 2 auch Orellen, mit û Blieden,

1) reiner Lehm
(mit û 2 ) Popen; "grauer Lehm" (Ton?) Seyershof (mit û 2 ); ein Gemisch von Schlamm; Lehm und Sand, das ein aus den Ufern tretender Fluss tiber die umliegenden Felder und Wiesen breitet (mit â 2 ) Popen; tur vajaga glūdu māla BW. 35107, 1;

2) eine schleimige Masse, in den dünnen Därmen (von Schweinen
Iw.) Frauenb. (mit û 2 ).

Avots: EH I, 395


grīslans

grîslans 2 Popen, Pussen, Riedgras.

Avots: EH I, 407


grīsls

grīsls (unter grìslis I),

1): auch (mit î ) Linden in Kurl, Mahlup, (mit î 2 ) Popen.

Avots: EH I, 407


gulta

gùlta C., PS., [Wolm., Serbigal, Schujen, Jürg., N. -Peb.], gulˆta 2 [Salis, Ruj.], Mitau, gul˜ta Kand., [Gr. - Essern, Popen, Selg., Wandsen, Dunika, Nigr., Stenden, Dond., Līn., Luttringen] (li. gulta),

1) das Bett
[in Nigr. sei gulta das Bett für eine Person, vieta - ein Bett für mehr als eine Person]; auch von Flussbett: upe izgrauž savu gultu Vēr. I, 229. upei gulta dziļumā, man nevaid se̦klumā BW. 4319;

2) = duobe Olai.

Avots: ME I, 679



iecipt

ìecipt "ieķerties" Heniņ; part. prt. act. iecipis "eingeklemmt" Popen.

Avots: EH I, 506



iemaukti

iemaûkti,

1): auch N.-Wohlfahrt, iemaûkti 2 Popen, iêmaûkti 2 Wainsel n. FBR. XIV, 78, Roop n. FBR. XV, 144, Frauenb., Grob., OreIlen, Salis, Seyershof, Siuxt, iẽmaûkti 2 Salis, Demin. nom. s. iemauktiņš BW. 13557, acc. plur. iemauktas BW. 16967, 7;

2) eine gewisse Barttracht:
iemauktus ap žandiem ... bija uzaudzējies Janš. Dzimtene IV, 209.

Avots: EH I, 529


ilksne

II ilksne (unter il˜kss II),

1): auch (mit il˜ ) Popen, Pussen.

Avots: EH I, 430



indeva

inde̦va (unter iñdeve ),

2): auch (mit ) Popen, Strasden.

Avots: EH I, 430



irkle

irkle (unter ir̃kls ),

1): auch (mit ir̃ ) Popen.

Avots: EH I, 431


īsdegunis

îsde̦gunis, ein Kurznasiger: īsde̦guņa cuka Popen.

Avots: EH I, 501


īveles

īveles: auch (mit ĩ ) Ermes, Popen.

Avots: EH I, 502


izkapāt

izkapât,

1): sili ar kapli i. (= izgrebīt) Popen.

Avots: EH I, 453


izkaut

izkaût, tr.,

1) ausrotten, vernichten:
Sprw. cik kannu tu izdzēris, cik vīru tu izkāvis? ienaidnieks izkāvis visus iedzīvuotājus. viņš izkauj visus vēžus upē A. XII, 7. pilns nu kâ izkauta MWM. VI, 766;

2) prügeln, blauen:
man bail, ka manis neizkauj Aps.;

[3) reinigen (von Butten)
Popen n. Bielenstein Holzb. 660.] Refl. - tiês,

1) sich schlagen, prügeln:
ik svētdienas izkavies ar runčiem pagultē BW. 20865;

2) zur Genüge, lange hauen, schlagen:
pieci vienu uti kava; izkavās, apnikās, vēl tā dzīva vazājās BW. 12878.

Avots: ME I, 749



jemt

jem̃t: auch Ahs., Dunika, Iw., Kal., Kürbis, Lems., OB., Popen, Pussen, Roop, Rutzau, Salis, Schrunden, Sepkull, Strasden, Wainsel, Wilkenhof, mit em̂ Kaltenbr., Linden in Kurl., Sonnaxt, mit em̂ 2 Grenzhof n. FBR. XII, 24, Pampeln n. FBR. XIII, 99, mit em Würzau;

1): kas pazudis, kur tuo vairs jems? Ahs. Klements ir je̦mts priekš tevis A. Sprūdžs Asaru liekņa 1935, S. 5. rāceņus j. (ausgraben, aufnehmen)
FBR. III, 107, Strasden: lauki vēd neje̦mti (nenuovākti) Kaltenbr. je̦mams (kad dārzi jānuovāc) laiks Sonnaxt. parē̦ni iesē̦ts. miezis je̦m lielu krūmu (staudet) Iw.;

2): mieru j. Frauenb., sich beruhigen, sich versöhnen;

3): purva zâli izkapts jēma (schnitt)
Tdz. 38053. nazis labai (= labi) neje̦m Kaltenbr. jāje̦m ("= jāgriêž) zarna pušu Linden in Kurl. jemt (schinden) ādu zirgam Frauenb.;

4): jē̦mis izdauzījis visiem (sc.: puôdiem) dibe̦nus Pas. XI, 53. jē̦mis (sācis) pērt Kaltenbr. je̦m iz (= uz) Kriša kliegt Oknist n. FBR. XV, 192;

5): maize maisuos cauri nebija je̦mta Kaltenbr., der Regen hatte das Brot in den Säcken nicht befeuchtet.
Refl. -tiês,

2): viņa suolās j. nepie˙kusdama Frauenb. puikas pā skuolu je̦mas (lernen eifrig)
Kürbis. labība jēmēs = sāka strauji, spēcīgi) dīgt Sonnaxt. jēmēs jis... sašūt drēbes Pas. VIII, 390;

3): zanken, streiten
Kand.;

5): bietes gausi je̦mas (aug) Frauenb, cūka ne˙maz neje̦mas (nebaŗuojas) ebenda; ‡

7) ķer̂tiês 4: jiem tur zivis nejēmēs Pas. III, 287.

Avots: EH I, 562, 563


jonis

juõnis,

1): auch Dunika, Iw., Orellen, Demin., acc.-instr. sg. juoniņu Pas. VIII, 446; vienu juoni bij dikti karsts Strasden. bija slima vienu juoni Sonnaxt. pēc kādu juoni Popen. juõņiem (von Zeit zu Zeit)
līst Pussen. juoņiem vējš uzpūšas, juoņiem atkal nav Seyershof. liesmas jautri sprē̦gāja, sarkanas suodrēju krelles juoņu juoņiem (von Zeit zu Zeit) atšvītruojās Brigadere Dievs, daba, darbs 13;

2): juõnis "ungleicher Rhythmus"
Siuxt; skriet ar juoni (ungleichmässig): skriet pilnuo juoni (sehr schneh und ungleichmässig). laid vaļā, lai iet pilniem rikšiem, - neļauj zirgam lekt juoņus! Plur. juõņi, der Galopp Ahs.: manam jājamam zirgam ir labi j. jatnieks aizjāja juoņus (in gestrecktem Galopp) Ahs. viņš aug ar juoni (sehr schnell) Salis, Strasden. nu ar visu juoni! (Aufforderung zu energischem Arbeiten) Gramsden; ‡

5) ein Windstoss (?):
nāks jauns juonis Janš. Dzimtene II, 454.

Avots: EH I, 571


judre

*I judre, ‡

2) judre "eine kleine Vertiefung in den Vorderzähnen eines Pferdes"
Popen.

Avots: EH I, 566



jūgs

jûgs,

1): bizuo, vērsenīti! j. tev ragus savaldīs BW. 12703. tas nuoņēma manu jūgu, manu darba nedēļiņu BW. piel.2 22328, 1;

2)

a): j. ir tās klūgas (drātis), kas satur plenici pie plenices Saikava; ‡

c) "kuoks, kas piestiprināts krustim pari dīstelei un pie kura jūdz klāt zirgus" Popen;

3): trīs jūgi labu braucamu zirgu Janš. Mežv. ļ. II, 346; ‡

4) = pajûgs 1 Frauenb.: apkabināt siênu ar zirgu jūgiem Dunika; ‡

5) = pajûgs 2: le̦pnais j. aizdrāzās Janš. Bandavā I, 254.

Avots: EH I, 568, 569


jumpravlapa

jum̃pravlapa Popen, alchemilla vulgaris.

Avots: EH I, 567


jūrmale

jũŗmale (unter jũrmala): auch Puhren n. FBR. XIV, 48, Rojen n. FBR. XIII, 71, Popen.

Avots: EH I, 569


kangars

kañgars, gew. Pl., ein Hügelzug Sunzel, Popen: viņš gāja pa eistaigātu purva kangaru LP. VII, 426. Aus liv. kāṅgaŕ "Hügel"; [s. Thomsen Beröringer 257].

Avots: ME II, 154


kapāt

kapât,

2): k. zirgu, ein Pferd unaufhörlich mit der Peitsche schlagen
Dunika. stiba ruokā, un kapā bē̦rnus Siuxt. "schlagend treiben" Frauenb.: kas jūs kapā, ka Jums tâ jāskrien?

5) k. zemē lauku, ein Feld abmähen
Frauenb. Refl. -tiês,

4) sich (selbst) schlagen
Popen: guovs kapājas ur asti;

5) "schlecht mähen"
Frauenb.: viņš tikkuo var līdzi k. citiem pļāvējiem;

6) k. cauri Frauenb. "sich durchschlagen, sich durchbehelfen (mit schlechter Kost oder bei schwererer Arbeit)".

Avots: EH I, 586


kape

II kape,

1) das Grab
Popen;

2) eine von Schweinen ausgewühlte Grube
Popen.

Avots: EH I, 586


kāpināt

kâpinât,

1): kapinādams kungus nuo tam ārā Janš. Līgava II; 228;

2): auch Popen.

Avots: EH I, 601


kapsēte

kapsēte (unter kapsẽ̦ta 1): auch Popen, (mit ) A.-Ottenhof n. FBR. XVI, 89, Gipken n. FBR. XIII, 75, Orellen n. FBR. XI, 41, Roop n. FBR. XV, 152, Siuxt, (mit ê 2 ) Stenden: es kapsēti appuškuotu BW. 4070 var. kapsētītes maliņā 27616.

Avots: EH I, 587


kaucens

kaũce̦ns,

1): "ein Frosch"
Popen.

Avots: EH I, 593


ķellāt

ķe̦l˜lât,

3): liederlich (schweinisch) essen
Lems.;

4) im Lehm waten
Dunika: pa druvu ķe̦llājuot, kājas paliek smagas;

5) (erschlossen aus gesprochenem ķe̦l˜t ) "sprechen"
Popen n. FBR. VIII, 114. Refl. -tiês,

1): sudeln
Salis;

3) liederlich arbeiten
Salis.

Avots: EH I, 694



kodls

kuõdls Popen, entstanden aus kurls, taub.

Avots: ME II, 341


kombars

kom̃bars Popen n. FBR. XVI, 112 "eine Unebenheit". Vgl. kum̃brs.

Avots: EH I, 638


kreja

[*kreja od. *kreji, zu erschliessen aus krej, ein kleines Zugnetz bei Bielenstein Holzb. 670 aus Popen. - Zu kriet.]

Avots: ME II, 271


kriukšķēt

kriukšķêt, kriukšêt Karls., -u, -ẽju, intr., knacken: ē̦d, ka kriukšķ vien. zari lūstuot kriukšķ Popen.

Avots: ME II, 282


kulksnis

kulksnis (li. kulkšnìs "Knöchel, Sprunggelenk"),

1) das Sprunggelenk (bei Pferden, Kühen, Schweinen), das Gelenkstück, die Keule
Mesoten: kamanas sitas zirgām pie kulkšņiem Naud. zirgam aste līdz kulkšņiem LA. paņemi nuo guovs divus pakaļas kulkšņus LP. I, 103. (pe̦lnu dienas) vakaru jāē̦d cūkas kulkšņi ar biezputru RKr. VI, 33;

2) ein grosser Knochen, an dem wenig Fleisch dran ist
Naud.: ē̦duši tādus kulkšņus kâ vilka kājas LP. V, 47;

3) der Fuss, das Bein:
zē̦n, tu nuosaldēsi kulkšņus Popen;

4) ein kleiner Knabe mit hervorstehendem Bauch;

5) kulˆksnis 2, ein kleines Kissen auf der weichen Unterlage des Kummets, um eine am Halse des Pferdes wundgeriebene Stelle vor weiterem Abreiben zu schützen
Gr.-Sessau. [Wenigstens in den Bed. 1-3 vgl. kulcinât (s. dies).]

Avots: ME II, 307


kuņa

kuņa,

1) die Hündin; so auch als Schimpfwort
[so auch das Demin. kuņele BW. 35295]: dē̦lu māte, kurtu kuņa BW. 23609; riekla kuņa, zänkisch Weib St.;

2) kuņa, gew. Demin. kuniņa od. kuņiņa, das Treibholz an der Mühle
L., das untere Treibholz an der Handmühle U. (s. Bielenstein Holzb. 258). "kuniņu sauc pie dzirnu stīpām piesietu kuociņu ar caurumu, kuŗā iebāž milnas galu" BW. 25597. kuņa ir pie dzirnavām augšā šķē̦rskuoks ar caurumu, kuŗā iebāzts milnas gals BW. III, 1, 76;

3) nur als Demin. kuņiņa,

a) die Bleuelstange, das Treibholz am Spinnrocken
Etn. IV, 99, Burtn.;

b) das Violchen
[Abbildung bei Bielenstein Holzb. 389 (kuņa Dond.)], der Laufstock zum Garnwinden U., Karls., rundgebogene Haspelgurgel, worauf Garn gewickelt wird Popen; das Wickelholz, worauf beim Garnwinden die Anlage zum Knäuel gemacht wird U.;

c) ein Massholz, um die gleichmässige Entfernung der Dachlatten zu bestimmen
U.;

d) eine Vorrichtung am Webstuhle:
kuniņa ir steļļu piede̦rums. [Aus *suņa (zu suns) und kuca kontaminiert? Oder fremden Ursprungs, wie wohl auch slovinz. kũnă "Hündin" (dies von Bemeker Wrtb..I, 644 zu slav. kuna "Marder" gestellt)? Vgl. auch Būga KSn. I,196.]

Avots: ME II, 316


kurdls

kur̃dls Popen, aus kurls, taub.

Avots: ME II, 321


lagzda

lagzda: auch Alschw., Autz, Behnen, Blieden, Dobl., Ellei, Erwalen, Frauenb., Gold., Hasenp., lw., Neuenb., Nigr., Nikrazen, Nurmh., Pabbasch, Pampeln, Popen, Pussen, Ranken, Salgaln; Sassm., Stenden, Ugalen; Wirginalen. "Dunika" ME. II, 399 ist zu streichen!

Avots: EH I, 710


lanka

I lañka [Tr., Bl., Līn.,

1) "upes līcis" Dond.];

2) eine niedrige, langgestreckte Ebene
[Schrunden, Kurs., Lvv. I, 44, 64, II, 8, 9, 10, 11, 15, 16, 18, 19, 21, 23, 31, 43, 76, 88, 102, 107, 126, 127, 141], namentlich an Glussufern Preekuln, [Gr. - Sessau, Wandsen, Bauske, Gr. - Essern, Dond., Jakobshof, Nigr.], Kalleten, Grob., Popen, Etn. I, 121: jābrauc meža lankā pēc siena Stari II, 362. [aiz lankas cirtumiem Janš. Bārenīte 5; grosse Pfütze; Wasseransammlung an niedrigen Stellen U.] Wasserland L.; [in Selg. "ein Getreidefeld"; um Gold., Kabillen, Luttr. "viss lauku plašums (atšķirībā nuo atsevišķiem, mazākiem laukiem): muižas lañkas ("visi muižas lauki kuopā")];

3) das Riedgras:
slapjās pļavās aug gaŗa lanka Sassm. [Als ein Kuronismus nebst li. lankà "Tal", slav. lǫka "Tal, Wiese" zu le. liekt.]

Avots: ME II, 420


lenca

le̦ñca, leñce, leñcis,

1) die Schlinge
[leñce Dond., Wandsen, Lautb., Gr. - Essern, Neuermühlen, lencis Stenden]: virves gala lencītis Kand. viņš bāza kaklu lencē Dīcm.; [leñce Popen, die Öse];

2) der Strick:
nāc ar laivu maliņā, paduod man lences galu! BW. 30940. kakla lence, der Strick vorn an der Deichsel, womit die Deichsel am Kummet befestigt ist Edwahlen n. U.;

3) der Plur.
leñces, das Pferdegeschirr, Sielen Selb., Karls., [PS., Ruj., Drosth., Arrasch, Wolm.]: pie lencēm jeb slejām zirgam šķē̦rsu pār muguru Kaudz. M.;

4) Plur., die Tragbänder
[N. - Sessau n. U., leñces Drosth.], Hosenträger: meitenīte īsuos bruncīšuos ar lenciņām pār ple̦ciem Vēr. II, 54; [n. U. auch ļences und ein Sing. lencis, Tragband];

5) Leitseil, Zugband
L.;

6) lences, ein Unterhemd (unter dem
pusainis) Autz n. U.;

7) le̦nca "tā luoma (vadus) mala, kur zvejnieki ieiet jūŗā" A. XI, 426; lence, ein Gerät der Fischer [ein Zugband?];
lences vīri BW. 30924 [aus Schlock; wohl = lencenieki, doch vgl. auch le̦nca. - Wohl als ein Kuronismus nebst čech. léč "Schlinge", an. lengia "Riemen" u. a. zu le. lìekt (s. dies); vgl. Berneker Wrtb. I, 708].

Avots: ME II, 450


liediķis

liediķis "sandige, wässerige Stelle zum Versinken am äussersten Strande" Popen. [Aus liv. liedvig; vgl. liẽdags.]

Avots: ME II, 493


liepa

liẽpa: dze̦guzes l. auch Erwalen; drudž[a] liepa Popen "ein Gartenunkraut".

Avots: EH I, 756


liesma

lìesma [Serbigal, C., PS., liêsma 2 Ruj., Līn., Popen, Rutzau, Tr., liẽsma Salis, Bl.], lìesme 2 Mar. n. RKr. XVII, 139, [liêsme 2

I wanden], die Flamme:
Sprw. salmi drīz liesmas ķeŗ. liesma šaudās, die Flamme flackert; liesmās celties, ņemties, in Flammen ausbrechen. liesmās stāvēt Etn. I, 12. māja deg zilās liesmās LP. V. 83. mīlestības liesma, die Liebesflamme. [Zur Not könnte es im Hinblick auf li. liepsnà dass. auf * liepsma zurückgeführt und mit le. lipt

5 verbunden werden (woran z. B. Būga Aist. Stud. 74 und Petersson Balt. - slav. Worstud. 13 gedacht haben). Nun weist aber Ojansuu Lisiäsuomalais - balttilaisiin kosketuksiin 53 für liv. liesm dass. (das an und für sich aus dem Le. entlehnt sein könnte) Entsprechungen in andern finnischen Sprachen nach, weshalb seine Ansicht, dass le. liesma aus dem Livischen entlehnt sei, wahrscheinlicher ist.]

Avots: ME II, 504


loze

I luoze: ein Vorhängeschloss (mit ) Popen.

Avots: EH I, 768


lullo

lul˜luo, lullu, luļ˜ļu, Interj. beim Einwiegen kleiner Kinder, eia popeia: lulluo, lulluo, pūpuo, miega māte šūpuo Etn. II, 43, kuškú lullú, mazi bē̦rni, kaķi putru apē̦duši BWp. 2051. lullu, luļļu, maziņā Poruk. lulu, mazais bērniņ! BW. 2068. [Vgl. dazu Berneker Wrtb. I, 759.]

Avots: ME II, 512


maize

màize: Demin. maiziņa BW. 18918, 4 (aus Popen), gen. s. maiziņas 10684 (aus Okte), acc. s. maiziņu 27109 var. (aus Gargeln),

1): skābā m.,

a) Roggenbrot, Schwarzbrot
Frauenb., Siuxt,

b) Süsssauerbrot
Ramkau; skābrauga (Linden in Kurl.) od. skābraugu (Frauenb.) m.; Süsssauerbrot; jaunrudzu m. Siuxt, = jauna m.; ve̦ca m. Frauenb. - auch vom Exkrement;

2): kad sapanā guovis gana, tad tas ir maizē (... ist als Überfluss an Nahrung zu deuten)
Linden in Kurl. ve̦cam zirgam jāduod mūža m. Salis;

4): auch Auleja, Kaltenbr.: niaug ni zâle, ni m. Kaltenbr. bija maizes da kaklam (hoch gewachsenes Getreide)
ebenda. redeļu ratuos labi maizi kŗaut ebenda. mazā m., Kleinkorn ebenda: deve trīs pūri mazās maizes dēļ vepŗa.

Avots: EH I, 778, 779


maukna

[maũkna Lautb., Wandsen], maũknas [Kand.], Nigr., màuknes C., U., Ahsw., Popen, Tals., maukni U.,

1) [maũkans Dond., wohl aus maũknas], Tannenrinde, zum Dachdecken unter den Lubben gebraucht U.: vasarā, kad eglēm miza atle̦c, tā tiek nuoluobīta lieluos palaguos un tuos kluobj uz lubu jumtu čukuriem. šīs nuoluobītās egļu mizas sauc par mauknēm Tals. viņa ietecēja mauknu būdā Lautb. Vidv. II, 14;

2) maukna, eine Fichtenborke als Bedeckung eines Bienenstockes:
sprauž sē̦rmukšļa zarus aiz ik+katra struopa mauknas (egļu mizas jumta) LP. VII, 367. Zu màukt [nebst li. maukna "кора, луб" bei Būga РФВ. LXXII, 198].

Avots: ME II, 568


menca

me̦ñca [auch Līn. (li. menkia Klaip. 30, Miežinis)], meñce (li. ménkė), meñcis [Karls.], Popen, N. - Bartau BW. 30810, [me̦ñcs Dunika, Rutzau], der Dorsch RKr. IX, 93, Rojen, Dond., Grob., Salis, Adiamünde: siļķes, me̦ncas (Var.: mences, me̦nci) man vaicāja BW. 30775, 1, 2. [Als ein Kuronismus zu li. meñkas "unbedeutend", vgl. Būga KSn. I, 233 und li. "tiek žuvių, mažų ir didelių, gerų ir menkų (schlechte)" Lit. Mitt. I, 360. Li. meñkas nach Güntert Indog. Ablprobl. 58 vielleicht zu ai. mankú-ḥ "schwächlich"].

Avots: ME II, 601


menčīgs

meñčîgs [auch Līn.], meņčīgs, menšîgs L.,

1) kurzweilig, komisch, lustig, spasshaft
L., PS., Paul., Mat.;

2) gerieben, gewandt, pfiffig, rührig, mutig, energisch
Smilt., C., [AP.], Kand., Popen: [kāds jauns, menčīgs burka Janš. Dzimtene V, 372.] kāds menčīgs zuobu ārsts zem liepas ceļa malā rāva zuobus, ka čīkstēja vien Latv. guovs menčīga un citām visām pa priekšu gājēja Etn. II, 120. menčīgs - kas ar+vienu māk kuo nekuo iegādāt, arī nagu palaidējs Etn. II, 97. menčīgs - kam darbs nuo ruokas iet; arī izveicīgu zagli sauc par menčīgu I, 137, Naud.; ["kas māk pielabināties" Biel. n. U.];

3) streitsüchtig, rechthaberisch
Stockm. n. Etn. I, 106;

4) leistungsfähig (sexuell)
Nigr., Katzd.

Avots: ME II, 601


midzis

I midzis,

1): auch Frauenb., Iw., Siuxt: lai ve̦lk peles midzītī BW. 7758. peles midzim nepietiktu Delle Negantais nieks 31. cūka raka midzi un negulēja Frauenb. vajaga sviest midzi (den Schweinen Stroh hinwerfen)
ebenda; ein Nest Popen n. FBR. XVI, 110; ‡

2) "gulta" Frauenb.; ‡

3) midžiem "sehr viel"
Frauenb.: mežā sēņu ir šuogad midžiem: ar kruķi stumt var!

Avots: EH I, 811


migas

migas, gerade, zwischen zwei Dünen befindliche, mehr oder weniger mit Wasser angefüllte sumpfige Niederungen welche im Winter gute Schlittenbahn abgeben Popen.

Avots: ME II, 623, 624


morce

morce "eine dicke Masse" Popen n. FBR. XVI, 112.

Avots: EH I, 827


mordīgs

muõrdîgs: auch Sehlehk n. FBR. VII, 41, Popen und Rothof n. FBR: VIII,120.

Avots: EH I, 841


morga

II morga "staigna vieta " Popen n. FBR. XVI, 112. Vgl. murga II.

Avots: EH I, 827


muša

muša [(li. musià) Gudenieki, Altenburg, Dond., Wandsen, Nigr., Alschw., Schrunden, Gr. - Essern, Satingen, Alt- Autz, Hofzumberge, Stenden, Grob., Neuenb., Lesten, Matk., Stelph., Jakobshof, Kurs., Appricken, Hasenp., Fockenhof., Blieden, Bixten, Behnen, Zeezern, Siuxt, Doblen, Ellei, Annenburg, Garosen, Ekau, Mitau, Kand., Kalz., Würzau, Sessau, Odsen, Lös., Mesoten, Misshof, Prawingen, Pampeln, Remten, Rönnen, Popen, Grünh., Samiten, Schlampen, Schmarden, Schönberg, Neugut, Wolgunt, Wallhof, Wainoden, Tuckum, Windau, Hasau, Erw., Selg., Saikava, Schlehk, Ugalen, Taurkaln, Nikrazen, Pabbasch, Holmhof, Schwitten, Salgaln, Laud., Wilzen, Irmelau, Naud., Kalleten, Kurmene, Fehsen, N. -Bartau, Preekuln, Senten, Dunika, Zerrauxt, Schwarden, Zehrxten, Wirginahlen, Kl., Bers., Grosdohn, Marzen, Linden (in Livl.), Kreuzb., Setzen, Sauken, Selb., Jürg., A. - Rahden, Kroppenhof, Treiden, Neu - Burtn., Daugeln, Kegeln, Alt - Salis, Brucken, Thomsdorf, Memelshof, Dweeten, Garsen, Lemburg, Kremon, Sunzel, Kokn.], Demin. verächtl. mušele, die Fliege: istabas muša (muska domestica) izplatīta gan˙drīz pa visu zemi. latviešiem starp citām pazīstamas vēl šādas mušu sugas: mazā muša, aklā m., kuodēja m., mē̦slu m. u. c.; bez tam vēl daudzina kāpuru m., puķu m., ze̦lta m., maitu mušu u. c.; gaļas m., sarcophaga carnaria; kāpuostu m., die Kohlfliege (anthomyia brassiacae); kaulu m.,

a) hippobosca equina,

b) melophagus ovinus; lauka m., musca corvina; līķa m., cynomyia radicum; spāniešu m., lytta vesicatoria; zilā m., calliphora erythrocephala Latv.; miežu mušele, hydrellia griscola; zviedru muša, oscinis Frit. Konv. 2 2682. Fig., alus muša, ein Biersäufer.
ak tu dullā muša! ach du verrückte Person! Sprw.: tik kārs od. krīt kâ muša uz me̦dus. kuo dziedi, muša, kad zirgs vēl nav sprādzis? viņš nemāk ne mušas nuodzīt nuo de̦guna (oder nuo de̦guna gala), von einem einfältigen, gutmütigen, faulen Menschen. [Nebst mũsa dass. zu apr. muso, li. musìs (gen. pl. musų̃), serb. mù`ha, gr. μυῖα, la. musca dass., li. mùsulas, r. мóшка od. мши́ца, gotländ. mausa "Mücke", ksl. мышица "ein Holzwurn" u. a., s. Trautmann Wrbt. 191, Bugge KZ. XXXII, 21, G. Meyer Wrtb. 281, Walde Wrtb. 2 503, Boisacq Dict. 649, Petersson Etymol. Miszellen 42.]

Avots: ME II, 673


naģis

I naģis,

1): auch Kand., Popen, Stenden, Windau.

Avots: EH II, 2


nazga

nazga (unter nazgs ): auch Anzen, Popen.

Avots: EH II, 7



niedre

niêdre: auch AP., Blieden, Smilt., Zvirgzdine (mit 2 ) Kaugurciems Lemb., Pankelhof, Popen, Siuxt, Stenden, Zögenhof. In der Betonung stimmt niêdre zu li. dial. mendrė˜ dass., s. Būga Tiž. II, 474.

Avots: EH II, 27


nokapāt

nùokapât, ‡

2) stark verprügeln
Siuxt: es tev ņemšu nuokapāšu tavus nagus; mehreremal schlagen Popen: kad guovs nuosvīdusi, tad tā januokapā ar puceņu vici;

3) schlagend beschmieren
Popen: guovs kapājas ar asti un visu galvu nuokapā ar mē̦sliem.

Avots: EH II, 51


noraudzīt

nùoraũdzît,

1): n. (izraudzīt) sev brūti Dunika; ‡

2) "nuovārduot (slimību)" Frauenb.: viņai bija stipri vārdi: ruozi nuoraudzīja uz vienu reizu;

3) viņu visi nuorauga Popen n. FBR. XVI, 113 "viņam visi dara pāri". Refl, -tiês,

1): ablernen
Diet.;

2): auch Dunika.

Avots: EH II, 80


norenst

nùorenst [li. nurę̃sti "kerbend abhauen"] priedes, die Kiefernwipfel abhauen Popen n. Bielenstein Holzb. 195.

Avots: ME II, 838


norist

II nùorist [li. nurìsti], intr., abrollen, abfallen: ce̦pure nuorita Popen. [asaras tur nuoritušas Janš. Tie, kas uz ūdens 35.]

Avots: ME II, 839


nosapnot

nuosapnuôt Dunika, Popen, = nùosapņuôt.

Avots: EH II, 83


nosūkalāt

nùosūkalât Burtn., Hasenp., Sessw., nùosūkalinât, von Molken befreien: nuosûkalināts2 piens Iw. Refl. -tiês, sich von Molken befreien: nuosûkalājies2 piens Popen.

Avots: EH II, 93


nosust

I nùosust,

1): es var[u] ... n. Pas. III, 369; = izsust I 1: mieži pēc lietus nuosutuši karstā laikā Fest.; ‡

3) herunterkommen, verkommen
Hasenp.: nuo nuosutušā žīdu kruodzinieka nepare̦dzē̦dami ne˙kādus ienākumus Janš. Bandavā I, 264. nuosutis luops Hasenp. nuosutis saimnieks Stenden. nuosutusi (dumm) meitene Popen.

Avots: EH II, 93


olets

uôle̦ts 2 Popen n. FBR. XVI, 118, = uolekts.

Avots: EH II, 743


pagalms

pagalˆms,

1): auch C., Wolm., (mit al˜) AP., Ramkau, (mit àl 2 ) Warkl., (mit al) Aahof, Dickeln, Ellern, Lennewarden, Naud., Oknist, Salisb., Sauken, Uxküll, Zirau (unbek. in A.-Autz, wo dafür sē̦tsvidus, Hasenp., Popen, Stenden, wo dafür sē̦ta, Dunika, wo dafür sētiens); par pagalmu sauc tuo, kas nuoaudzis ar mauru AP.

Avots: EH II, 132


pants

pañts,

2): auch Perkunen; visi panti nuodrebēja BW. 19489 (ähnlich 33233 var.); "luocītava" Grob.;

3): sìena p. Doblen, Grob., N.-Bergfried, Popen, Siuxt, Stenden, Zögenhof: uz (siena) panta ... taisīt pantu Janš. Līgava II, 396; labības p. Briņķi bei Hasenp., Popen; rudzu pànts 2 ("blāķis") stāv tīrumā, bet kulšana tik drīz nav gaidāma Saikava. Hinter "B. Vēstn." ME. III, 78 zu ergänzen: "1895, № 75";

6): desmitā pantiņā BW. 1368, 1; ‡

7) Abteil eines Gebäudes (?):
ē̦ku ar diviem pantiem: viens p. ... bija divu stāvu, bet uotrs ... bija trim stāviem Janš. Līgava I, 183.

Avots: EH XIII, 161


papārsis

papârsis 2 Popen, Pussen, papârsnis 2 Pussen, = papar̂de.

Avots: EH XIII, 162


pārdot

pā`rduôt,

1): auch AP., Ermes, Jürg., Trik., (mit â 2 ) Kegeln, Lems., Selg., (mit ã) Dunika, Hasenp., Lemb., Perkunen, Popen, Pussen, Rothof, Stenden, Zabeln; pārduosim naudeņā (= par naudu) Skaista n. FBR. XV, 53. Zur Bed. von pãrduôt vgl. ae. sellan "übergeben, verkaufen";


2) pârduot 2 ziņu mājā Stenden, eine Nachricht nach Hause schicken (befördern).
p. ziņu - auch Kalupe n. FBR. XVIII, 45. Refl. -tiês,

2) "(alle auf den Markt hingeschafften Waren) verkaufen"
(?) Kaltenbr. n. FBR. XVII, 69. ‡ Subst. pārduošana, das Verkaufen: tirgū vežu līgaviņu ... pārduošan[i] BW. 12041, 3.

Avots: EH XIII, 198



paukaris

paûkaris 2 Popen, (mit aũ) Stenden, = paûkare 2 .

Avots: EH XIII, 184


pausaris

paũsaris: auch Hasenpot, Stenden, (mit àu) Smilt., Trik., (mit 2 ) Dunika, Kal., OB., Popen, (paûsars 2 ) Puhren n. FBR. XIV, 45.

Avots: EH XIII, 185


pazorda

pazuôrda 2 Popen n. FBR. XVI, 120, = pazuôde.

Avots: EH XIII, 193


pažvikstēt

pažvikstêt: auch ("pazibēt") Popen n. FBR. XVI, 110: lapu sluota pažvikstēja ("?") gaisā Vindedze 58.

Avots: EH XIII, 194


peliks

peliks (unter pe̦lê̦ks): auch Popen n. FBR. XVI, 114, Rothof n. FBR. VIII, 125, Tdz. 50638, 1, Ugalen n. FBR. VII, 15.

Avots: EH XIII, 221


peļņa

pèļņa: auch AP., Burtn., Ermes, Jürg., N.-Peb., (mit eļˆ 2 ) Popen, Salis, Stenden, (mit eļ˜) Dobl.: man peļņā rēķinās BW. 29419, 2.

Avots: EH XIII, 222


pelni

pè̦lni (li. pelenaĩ),

1) die Asche:
Sprw. izput kâ pe̦lni. pe̦lnuos sākrist Kundziņš Ve̦cais Stenders 62. tava pils paliks par pīšļiem un pe̦lniem LP. V, 212. salauzīšu tevi miltu pe̦lnuos Purap. pe̦lnu pe̦lnuos sādegt, ganz in Asche verwandelt werden. pe̦lnus sargāt, Bezeichnung eines Volksspieles, das auf verschiedene Weise (auch als Vexierspiel) in Gebrauch ist U. neredzēju, kādu pe̦lnu drānu (etwas Fahles, Schwächliches) man ieduod zîrgā vietā Janš. Dzimtene IV, 194. pe̦lnu dienā, s. pe̦lndienā; pe̦lnu rušķis, s. pe̦lnrušķis; pe̦lnu sē̦rgā, Mehltau Ar.;

2) eine Art kleiner, grauer Insekten
Serb. n. Etn. II, 35. Nebst apr. pelanne, slav. pope od. pepelъ "Asche" nach Trautmann Wrtb. 212 Persson BB. XIX, 258 f: u. a. zu slav. polěti "brennen (intr.)", r. поломя "Flamme"; aber die Asche brennt ja nicht. Nach Walde Vrgl. Wrtb. II, 60, Solmsen KZ. XXXVIII, 444 u. a. dagegen zu gr. πάλη, la. pulvis "Staub", pollen "Staubmehl" usw. Wenn diese Zusammenstellung richtig wäre, müsste man wohl annehmen, dass die baltisch-slavische Bed. "Asche" durch den Einfluss von Formen wie le. pe̦lê̦ks (s. nnter pele) bedingt ist. Aber le. pè̦lni usw. könnte ja auch direkt zur Wurzel von pele gehören, vgl. z. B. ahd. falawisca "Asche": falo "fahl".

Avots: ME III, 197


pelus

pe̦lus: auch A.-Ottenhof, Blieden, Burtn., Dobl., Dunika, Grünh., Kal., OB., Popen, Schwitten, Siuxt, Stenden, Demin. pe̦lutītes BW. 29950 var.; kad atvēra klētes durvis, p. vien izputēja BW. 25860.

Avots: EH XIII, 222


pēre

pēre: auch (mit ẽ) Edwalen, Iw., Popen, Pussen.

Avots: EH XIII, 228


pērnējlauks

‡ *pẽrnējlauks Schlehk n. FBR. VII, 42, Popen (> tahm. pẽre-), Pussen (> tahm. pere-), der Brachacker.

Avots: EH XIII, 229


pilsāts

pilsāts: auch Plvv. I, 75, 79, 91, 94, 127, 151, 196, Gr.-Autz und Neuenb. n. BielU., Edw., Grenči, Ihlen, Pankelhof, Rönnen, Schlagunen, Schwarden, Spahren, Stuhrhof, Trekņi, Ulmalen, (mit ã) Gramsden n. FBR. IX, 92, Behnen, Blieden, (mit il˜ 2 und â 2 ) Dunika, Frauenb., Hasenp., Kal., OB., Perkunen, (mit a) Popen, Pussen, Siuxt, BW. 13270 und 33624 (aus Kabillen); ein Demin. pilˆsâtelis 2 Frauenb. Vgl. zu diesem Wort auch Mag. II, 2, 183, wo nur pilsāts od. pilsats als bekannt behauptet wird (während pilsē̦ta nirgends gebräuchlich sei!)

Avots: EH XIII, 233


pirperi

pirperi, Bezeichnung fiir die Liven in Popen und Tals.

Avots: ME III, 227


plācenis

plãcenis Dond., Wandsen, Bauske, Tr., Ruj., Frauenb., plàcenis N.-Peb., Jürg., Arrasch, PS., C., plàcenis 2 KL, Kr., Bers., Sunzel, Schwanb., Saikava, Heidenfeld, Selsau, Kreuzb., plâcenis 2 Lautb., Zögenhof, Nauksch., plāciņš BW. 23598, 1; n. pl: plāciņi Pas: III, 236, a. s. plācini Pas. III, 318, plācene Popen, "Uxküll, ein flacher Kuchen, "sklandu rausis" Dond.: placeņus jeb karašas ce̦p gan˙drīz ik˙katrs BW. III, 1, S. 7. ce̦p man mīkstu plācenīti BW. 27621. paceļ man šķīstu pienu; kaņepīšu plācenīti 32581, 2. Vgl. plāce.

Avots: ME III, 328


plada

plada,

1) der Fladen
Mag. XX, 3, 220; pladiņa, ein flacher Kuchen, flaches Brot Biel. n. U.; sataisa mīklu nuo sarīvē̦tiem kartupeļiem, pūru miltiem un rūguša piena ar sāli: šādu mīklu izplata uz kāpuostu lapām un izce̦p krāsnī pladiņas Popen;

2) der Kuhfladen:
rauši patiesībā bijušas guovju pladas LP. VI, 1, 7;

3) der Mutterkuchen
Mag. XX, 3, 220. Nebst plade, plads und li. plãdas "Aschenbrot" wohl eher aus dem Niederdeutschen (vgl. mnd. vlade "dünner, flacher Kuchen" ) entlehnt, als (nach Fick Wrtb. III 4 , 251 und Walde Vrgl. Wrtb. II, 100) verwandt mit an. flatr, and. flat, ahd. flaz "flach". Da mnd, vl- sonst durch bl- ersetzt wird, müsste die Entlehnung etwa nach der mnd. Periode stattgefunden haben; vgl. auch ple̦da.

Avots: ME III, 314


plinkstiņi

plinkstiņi Popen, plinkšķe̦ni Edw. n. U., Dond., Kalleten, Pussęn, Pfannkuchen; vgl. apr. plinxne "Fladen" und dazu Trautmann Apr. Spr. 401, sowie le. pliñcis.

Avots: ME III, 346


plunciņi

plunciņi Popen, eine Art flacher Kuchen aus zerriebenen Kartoffeln, Weizenmehl und saurer Milch.

Avots: ME III, 356


pucene

pucene Alschw., Rothof, Schnehpeln, Paddern. Wormen, Perkuhnen, Popen, Hasenpot, Sackenhausen, Hasau, Nikrazen, Schlehk, Kalwen, Planetzen, Grikken, puce̦ns um Windau, pucens Hasenpot, Lipsthusen, pucenis Janš. Dzimtene 2 I, 151, pucans Anzen, Popen, Demin. pucentiņa BW. 11916, 4 var., die Eberesche (sorbus aucuparia L.) Mag. IV, 2, 49; RKr. II, 78. Nach von Grienberger Wiener Sitz.-Ber. CXLII, Abh. VIII, S. 76 "vielleicht" zu li. paũkštis und got. fugls "Vogel"; kaum aber zu trennen von bucene I (s. dies.)

Avots: ME III, 401


pūcināt

pūcinât "?": tam vējš matiņus nepūcināj[a] Tdz. 47551 (aus Popen).

Avots: EH II, 340


puskas

puskas: nom. s. puska Popen "am Johannisabend abgebrochene Zweige und Kräuter (Grünwerk)".

Avots: EH II, 332


putmer

putme̦r (nom. pl.) Popen n. FBR. VIII, 121, = putraimi.

Avots: EH II, 339


rēdot

rē̦duôt: mans baltais tagad rē̦duo Popen.

Avots: EH II, 369


remdens

re̦m̃de̦ns: auch Orellen, (mit è̦m ) Ermes, Ramkau, Trik., (mit e̦m̂ 2 ) Dobl., Dunika, Frauenb., Grob., Iw., Lieveh-Bersen, Rutzau, Stenden, Tals., ( re̦m̂dans 2 ) Popen n. FBR. XVI, 114.

Avots: EH II, 365


reņģe

reņ̃ģe: auch Ermes, Lieven-Bersen, Selg., Smilt., Trik., (mit èņ) AP., Veļķi (unbek. [in der gewöhnlichen Bed.] in Dunika [wo dafür strimala ], Popen und Windau [wo dafür siļķe ]); r. man vē̦de̦ra baruotāj[a] BW. 30834. le̦dus od. ūdeņa r. Kaugurciems, ein sehr magerer Strömling; ravas r. ebenda, ein in der rava lebender Strömling.

Avots: EH II, 366


resns

re̦sns (li. rẽsnas "stark, tüchtig" Leskien Nom. 358), auch rešņs, dick, dickleibig, dickstämmig U.; grob: re̦sns kâ bluķis Etn. I, 83. re̦sna kâ piesta IV, 4. abi gali baļķa re̦snumā LP. V, 28. re̦snu re̦sna virve VII, 475. es re̦snu (Var.: rupju) dzīvi (= dziju) vērpu BW. 8402 var. maza, maza jumpraviņa dancuodama re̦sna tuop (Rätsel: die Spuhle am Spinnrad) RKr. VII, 1127. - dziežu sīki, dziežu re̦sni, abējādi saskanēja BW. 305. saimnieks ieprasījās rešņā balsī Saul. III, 70. re̦snais (substantivisch), ein am Netzflügel befestigter Zugstrick Popen n. Bielenstein Holzb. 651. -Subst. re̦snums, die Dicke: tautu dē̦ls uozuoliņa re̦snumiņu Biel. 1161. Am ehesten (s. Feist got. etym. Wrtb˙z 157) wohl zu ahd. risi, and. w risil "Riese"; anders (zu ksl, reдъ "Speise", sloven. rediti "nähren" u. a.) Persson Beitr. 274 ff.

Avots: ME III, 513


ringalts

riñgalts N.-Bartau, Sassm., ringuts Popen, der Sattel-, Rinngurt (hierauf beruhend): ar riñgalˆtu apsien zirga deķi zirgam uz muguras, lai nekrīt zemē Sassm.

Avots: ME III, 528


ringot

I ringuôt Popen, tr., mit dem Sattelgurt verschen: zirgu.

Avots: ME III, 528


ringulot

ringuluôt Popen, mit dem Sattelgurt (ringuts) versehen: zirgu.

Avots: ME III, 528


rist

I rist,

3): pastalai aukla vaļā ris (rîst 2 Popen, Stenden) Dunika, Ziepelhof. sirdīs rīst un raisās jauni dzīves prieki Janš. Bandavā I, 238. rīst spārni kaislai dziņai Austriņš Raksti V, 233. man darbs risa (= ritēja) sekmīgi Sessw. ‡ Subst. risējs, = sèjējs; lai palika siera mazgs pašai siera risējai VL. aus Gr.-Salwen.

Avots: EH II, 374


rudene

‡ *rudene (erschlossen aus tahm. ruide̦n) Popen n. FBR. XVI, 121, = rudele I ?

Avots: EH II, 381


ŗukt

I ŗukt: dienas sāk r. Dunika, NB., Schnehpeln, Selg., (mit r-) Dobl., Popen, Schwitten, Sessw. Subst. ŗukums,

1): (pupi) saruks ruku rukumā BW. 719. dienas bija jau stipri gājušas ŗukumā Janš. Mežv. ļ. I, 386;

2): auch Frauenb.

Avots: EH II, 394


runkains

runkaîns Popen, Bers., Kl., runkuôts, = krunkaîns, krunkuôts, faltig, faltenreich: apaļā, runkaiņā (runkuotā S. 36) mice RKr, VII, 35. kre̦kls runkuotām piedurknēm BW. 20453, 14 (aus Sessw. u. Lasd.).

Avots: ME III, 562


sainiks

saîniks 2 : auch Popen n. FBR. XVI, 121, Pussen n. FBR. XX, 13.

Avots: EH XVI, 413


sakaltināt

sakaltinât: auch (mit alˆ 2 ) Popen; tropikas karstums viņa vē̦de̦ru sakaltinājis Dünsb. Temps 101.

Avots: EH XVI, 415


sapnot

sapnuôt: auch Iw., Kal., OB., Perkunen. Schnehpeln; aus sapnuot wohl auch tahm. sapant Popen, Pussen und sapnet Strasden. Subst. sapnuôtājs: auch Janš. L. dzejas pag. 303.

Avots: EH XVI, 438


sapns

sapns (unter sapnis): auch Iw., Schnehpeln; loc. s. sapniņa BW. 10389 (aus Nerft); kuo sapnuos es redzēju 9291 (aus Gold.). Aus sapns wohl auch tahm. sapans Dond., Pilten, Popen, Pussen. Hochle. loc. s. sapnā Pas. IX, 466, X, 142, 524, XI, 357 (aus Lettg.) geht allem Anschein nach, wenn es eine rein lautlich entstandene Form ist, auf *se̦pnā zurück.

Avots: EH XVI, 438


saudzēt

saũdzêt: mit àu Jürg., Serben, Trik., mit 2 Hasenpot, Lemb., Mesoten, Selg., Ziepelhof, mit Sessw. (unbek. in Alswig, AP., Dunika, Heidenfeld, Kortenhof, Linden in Livl., Lubn., N.-Laitzen, N.-Peb., Oknist, Popen, Prl., Ramkau, Ruj., Saikava, Salis, Schnehpeln, Veļķi). Refl. -tiês: kâ nuo uguns saudzējuos Janš. Pag. pausm. 9.

Avots: EH XVI, 459


šauja

šaũja Kaugershof, Ermes, Karls., MSil., Nitau, Bixten, Adiamünde, Serbigal, Wessen, Serbigal, > šõ Popen n. FBR. VIII, 119 und Ugalen n. FBR. VII, 20, resp. šaũva Karls., Alt - Ottenhof, Wolmarshof, Etn. IV, 173, BW. 2869 var.; 6598 var.; 6962; 7954 var.; 8005 var.; 12887 var.; 18996, 3; 24840 var.; 30543 > šoũv Lemsal n. FBR. IV, 89, Widdrisch, Salis, Ruj., = saũja: māte mani audzināja kâ baltuo linu šauju BW. 17303. siena šaujiņas A. XX, 81.

Avots: ME IV, 6


sedums

se̦dums Popen, die Meeresbucht U., Bielenstein Holzb. 618; ein kleiner Hafen Markgrafen, U., V.; die Stelle, wo man die Netze auswirft A. XI, 425; JR. IV, 117: stūrmanim sešas laivas se̦dumā BW. 30932. Nebst sadums livischen Ursprungs, s. Thomsen Beröringer 278.

Avots: ME III, 811


sēteve

sēteve,

2): auch (mit è̦ 2 , sic!) Gr:-Buschh. n. FBR. XII, 72, Kaltenbr., (> tahm. sẽte̦v) Popen n. FBR. XVI, 121.

Avots: EH II, 484


sēts

II sẽ̦ts Popen n. FBR. XVI, 119 "sē̦ta": tautām s. akme̦nains BW. 7976. 2 var. (aus Selg.). iz viena sē̦ta "do jednego domu" Ułanowska Łotysze 29.

Avots: EH II, 484


siekalas

siẽkalas: auch Dobl., Fockenhof, Lieven-Bersen, Luttr., Nikrazen, Pankelhof, Popen, Trik., Ziepelhof, (mit ) Alswig, N.-Laitzen.

Avots: EH II, 494


skal

skalˆgans 2 Dond. n. FBR. V, 128; Iw. n. FBR. VI, 53, Salis, Deg., skalgans U., Schlehk, Suhrs n. FBR. VII, 43, Rothof, Popen n. FBR. VIII, 121, Karls., Mar., Bielenstein Holzb. 243, skalgâns 2 Wain., skalgāns U., RKr. XVI, 246, skalganis, ein Stück von einem Pergel N.-Sessau n. U.; eine Lubbe, Dachschindel Mar.: saslauki tuos skalgānus! Wain. pakrituse skalganīšu (Var.: skangalīšus, skala galu) lasīdama BW. 1126 var. skalgans, ein Holzscheit, woraus man Späne machen kann Gramsden. - skalgana bē̦rns, ein unecht Kind L., W.-Livl. n. U.: kas man, skalgana bē̦rnam, tuo duos, kuo mātes bē̦rni ē̦d! Alksnis-Zundulis; skalgana mēle, eine geschwätzige Frau Hasenp., Grob, n. Etn. III, 66, skalgans "jem., der viel und laut spricht" Gramsden. Dissimilatorisch aus skalgals; vgl. skangals.

Avots: ME III, 868, 869


šķiedre

šķiêdre (unter šķiêdra): auch Liepna, Mahlup, (mit 2 ) Popen, Siuxt; liec šķiedrīti pie šķiedrītes! BW. 24837, 1.

Avots: EH II, 640



šķins

šķins: makšķeres š. Anzen, Popen.

Avots: EH II, 636


sklidains

sklidaîns, sklidans Dond. n. FBR. V, 126, Rothof n. FBR. VIII, 120, sklide̦ns Iw. n. FBR. VI, 52, Frauenb,, Kursiten, Nigr., Dunika, Nogallen, Amboten, Assiten, Alschw., N.- und O.-Bartau, Degunen, Dsehrwenhof, Durben, Funkenhof, Gaweesen, Gold., Gaiken, Grenči, Kaleten, Krohten, Luttr., Libau, Laidsen, Matkuln, Medsen, Naukschen, Neuenb., Neuhausen, Nikrazen, Nurmhusen, Pampeln, Preekuln, Pop-Erwalen, Pilten, Popen, Rutzau, Rönnen, Rudbaren, Schwarden, Sassm., Schrunden, Santen, Tadaiken, Ugalen, Wirginalen, Upesgrīva, Valgale, Erwalen, Ahs., sklīde̦ns Mar., sklidējs Biel. 1331, = slide̦ns, glatt, schlüpfrig: kalns bija ļuoti stāvs un sklidains Pas. IV, 498 (aus Leegen). par sklidanu (Var.: slidainu, slide̦nu) le̦dutiņu BW. 13605, 4. uz sklide̦nu (Var.: sklidainu, skliduošu) le̦dutiņu 23621, 1. tagad briesmīgi sklide̦ns nuosalis lieknā Kursiten. viņu ceļš lai paliek tumšs un sklide̦ns Glück Psalm 35,6. sklidęns Bornsmünde, Sessau, zum Überfliessen voll; vgl. li. sklìdinas "zum Überfliessen voll".

Avots: ME II, 882


sklidans

sklidans (unter sklidaîns): auch Popen, Spahren.

Avots: EH II, 505


skrētes

skrẽtes: auch Popen, Pussen.

Avots: EH II, 509


skrīts

skrĩts Rothof, Popen s . FBR. VIII, 120, = krīts, die Kreide.

Avots: ME III, 896


skrīveris

skrĩveris, skrìveris 2 Prl., Lös., skrīveris U., skrĩvelis Rothof, Popen n. FBR. VIII, 121, Salis Wolm., skrīvelis U., f. skrĩverene Dond. n. FBR. V, 132, skrīverīša Kaud . Jaunie mērn. laiki I, 108; IV, 130, = rakstvedis, der Schreiber, die -in. Nebst estn. krīwel aus mnd. schriver.

Avots: ME III, 896


skundēt

skundêt, -u od. -ẽju (N.-Bartau, Rutzau), -ẽju,

1) skuñdêt Salisb., Karls., Salis, Ahs., skundêt Elv., Mag. IV, 2, 146, U., Neuenb., Lest., Rummenhof Kliggenhof, Doben, Behrsebeck, Popen, Erwalen, Kand., N.-Bartau, Rutzau, Laud., intr., auch refl. -tiês, murren, klagen, sich beklagen, (mit etw.) unzufrieden sein; tadeln
Wandsen (mit ), Golg. (mit ùn 2): skundēt un žē̦luoties Celm. ēdiens vinai bija par sliktu, un tā sāka skundēt MWM. X, 568. tas vienmē̦r skundējis, ka tāda manta viņam nesmēķējuot Etn. II, 88. viņi skund, ka nedabū citiem līdz, sie murren, dass sie nicht ebensoviel als die andern bekommen U. ļaudis skund par tuo, ka saimniece duod sliktu ēdienu Ahs. kad strādniekam nuove̦lk nuo algas, tad viņš par tuo skundē N.-Bartau, Rutzau. lai latvietis neskundē̦tu par savu puosta stāvuokli Plūd. Llv. II, 187. par tuo nebūtu jāskundas B. Vēstn. dzīves pabērni ... smilkstē̦dami skund pēc laimes U. b. 110, 43;

2) missgönnen
L., U., Bauske, Behnen, (mit uñ) Bl.;

3) schmollen, ztirnen
Spiess n. U.: viņš skund uz savu brāli, er ist ungehalten auf, über den Bruder U. niknās dusmās vē̦tras skund MWM. IX, 245. cilvē̦ks, kas ieruodas uz citiem skundēt, tas savu mūžu netaps pamācīts Glück Sirach 23, 21;

4) sparen
Für. I: neskundē̦dams viņ,š duod Bauske;

5) kläglich winseln:
suns skund(ē) Salis. Teilweise vielleicht aus skumdēt; in der Hauptsache aber wohl als ein Kuronismus oder Lituanismus zu li. skústi "klagen, Beschwerde führen; (bei Mикуцкiй Извѣстiя II, 380) "geizen , mit, sparen, schonen", das mit ursprünglich wohl nur präsentischem -n- zur Wurzel von le. skàust gehört.

Avots: ME III, 904, 905


sliķis

sliķis Wid., PS., Mag. XX, 3, 180, Popen n. Bielenstein Holzb. 198, Dond., Lems., ein junger Kiefern- od. Fichtenbaum mit bekappten Asten, der den Imkern anstatt einer Leiter zum Aufstieg dient (Abbild. s. bei Bielenstein 1. c.): sliķi, pieslienuot pie kuoka, dravnieks izlietuo redeles vietā Dond. Vielleicht als ein Kuronismus (für nom. *slitis, gen. sliķa) zu li. šlitė(s) "Leiter" (bei Bezzenberger BGLS. 330), le. slita I.

Avots: ME III, 932


smaidīt

smaidît,

1): mit aĩ - auch Allasch, AP., Kegeln, Kolberg, Lemb., Lems., Lindenhof, Morizberg, Popen, Salisb., mit aî - auch Fehteln, Taurkaln, mit ai 2 - auch Dobl., Pilten. Refl. -tiês: tē̦vs ... smaiduoties (lächelnd?)
teica Dünsb. Od. 73; schmeicheln (glaimuot) Stender Deutsch-lett. Wrtb. (unter "scherzen").

Avots: EH II, 531


smīdrs

smĩdrs: auch Popen, Pussen; Smĩdrais mežs Plvv. I, 171 (aus Schwarden). ‡ Subst. smīdrums, die Schlankheit: uozuoliņa smīdrumā BW. 7355, 3 var.

Avots: EH II, 539


smilkts

smilˆkts 2 Iw., -s, smìlkts 2 , -s KL, Saikava, Gr.-Buschhof, smilkts,-s Hasenpot, Remten, Rönnen, Samiten, Waldegalen, Senten, Lipsthusen, Erwalen, Hasau, Popen, Oselshof, Zeezern, Lieven-Bersen, Pampeln, Grünh., Wilzen, Wolgund, Wallhof, Sauken, Memelshof, Römershof, Kreuzb., Odsen, Kalzenau, Lös., Sunzel, Stirniene, häufig im plur. smìlktis 2 Kl., Fehteln, smilˆktis 2 Stenden, Schrunden, Gr.-Essern, N.-Bartau, smilktis Nogallen, Waldegalen, Spahren, Tadaiken, Rawen, Perkunen, Medsen, Krohten, Turlau, Durben, Gaicken, Planetzen, Angern, Wormen, Kurmalen, Paddern, Grikken, Wahnen, Lubessern, Gaweesen, Altenburg, Thomsdorf, Schwarden, Ranken, Frauenb., Lamingen, Gränzhof, Selg., Alt-Moken, A.Rahden, Linden, Ogershof, Kokn., Setzen, Misshof, Kand., mundartlich auch als ē - Stamm (smilˆkte 2 Lin., Dond., Kalleten, Nigr., Gramsden, Dunika, Schlehk, PIKur., smilkte Wain.; plur. smilˆktes 2 Gudenieki, Alschw., smilktes Sackenhausen, Dubeņi, smilkši Ludsen, = smìlts, der Sand: baltā smilkšu kalniņā BW. 27649, 6 var. uotra augumeņu ar smilktīm (Var.: smilktiņām) apbērēt 27654, 3. smilkšu rēve, Sandbank Brasche. Zu smalˆks.

Avots: ME III, 963, 964


soga

soga,

1): auch (Treibeis)
Rojen n. FBR XIII, 90, Salis n. FBR. XV, .59, Adiamünde, Pilten; Grundeis, "das erste Eis, welches der Fluss chariirt (sic!) und das sich, an grössere Stücke anhängend, die erste Eisdecke bildet" Mag. V, 1/2, S. 164. lauzīja ... sogu iekš e̦zara Mag. II, 3, I; (fig.) tur vēl daudz sogas nāk "da kommt noch ein grosser Appendix nach" Hug. Mag. V, 1ī2, 164. tie vienā sogā, die hängen zusammen, gehören zu einer Partei ebenda;

2): (figürlich?) Wolle
Talsen: de̦re̦tu biezuo sogu aitai nuocirpt;

4) Plur. sogas "gruži" Popen n. FBR. XVI, 112.

Avots: EH II, 543, 544


sopatas

sopatas: auch Rojen n. FBR. XIII, 69, Popen.

Avots: EH II, 544


spalla

spal˜la, spal˜laîns, mundartlich (z. B. in Rothof, Popen n. FBR. VIII, 118, Hasau) für spal˜va, spalvaîns.

Avots: ME III, 982


spandags

spandags Mag. III, 1, 108, XIII, 2, 56, U., spandaga, spandaks Popen, spandē̦ks Bers., Zwickeisen der Böttcher, Böttcherzange. Aus nd. spanhake, s. Bielenstein Holzb. 321.

Avots: ME III, 984


špocīgs

špuõcîgs Popen und Rothof n. FBR. VIII, 121, Suhrs n. FBR. VII, 42, (mit ùo 2 ) Adl., Bers., Gr.-Buschh., Ogersh., Sessw., (mit ) C., spukhaft.

Avots: ME IV, 102


spriķis

spriķis: spriķu sē̦ta Popen n. FBR. XVI, 129.

Avots: EH II, 560


sprūkšļāt

sprũkšļât Popen n. FBR XVI, 117, = sprùslât 2 : šņāc zirgi un sprūkšļe Dünsb. Rīmes, 2. grm. I, 114.

Avots: EH II, 562


stebule

ste̦bule: auch Assiten. Frauenb., Kal., Kaltene, Kaltenbr., Luttr., OB., Schnehpeln, (ste̦bulīte) Pas. X, 72 (aus Kapeņi), 115 (aus Silajāni), (ste̦be̦l) Popen.

Avots: EH II, 575


stengrs

ste̦ñgrs Iw. n. FBR. VI, 51; Schlehk n. FBR. VII, 40, Dunika, Turlau, Gramsden, ste̦ngrs Rothof, Suhrs, Popen n. FBR. VIII, 115,

1) = stingrs, kräftig, stark U., prall, straff V.: vajaga ste̦ngram būt, lai darbuos izturē̦tu Dond. lai bē̦rns nebūtu izļuris kâ plausis, lai būtu ste̦ngrs JK. VI, 9;

2) streng, trotzig
U. - Subst. ste̦ngrums, die Steifheit V. Nebst ste̦ngs und stingrs als ein Kuronismus zu li. sténgti "sich anstrengen", stangris "widerspenstig", stingti "steif werden" und wohl auch ahd. stanga "Stock, Pfahl, Stange", stengil "Stengel" u. a., s, Walde Vrgl. Wrtb. II, 623.

Avots: ME IV, 1061, 1062


stieģelis

stiẽģelis: auch Iw., Lesten, Pilten, Popen, Puhren, Rojen, Schnehpeln, Strasden, Plw. I, 108, 111, 129, 131, 133, 145, 149, 157, 166, 170, 225, 253, 264, 293, BW. 31874, 3, 4, 5.

Avots: EH II, 583


strops

struops,

1) strùops Ermes, C., Neuenb., strùops 2 Selsau, Saikava, Gr. - Buschh., Nerft, Kr., Warkl., struôps 2 Ruj., Salis, Widdrisch, Bl., Zögenhof, Bauske, Sessau, Siuxt, Behnen, Wandsen, Iw., Lin., Katzd., Nigr., N. - Bartau, Dunika, Dond., Rothof, Popen, Suhrs, = trùops, der Bienenstock (beim Hause) U., Memelshof, Bielenstein Holzb. 219;

2) der Bienenschwarm
Bielenstein Holzb. 219;

3) ein Rohr von einem hohlen Stengel
St. - Gewöhnlich (z. B. von Zubatý Böhm. Sitzungsber. 1895, XVI, 30 und Persson Beitr. 440) mit li. stram̃pas "Knüttel" identifiziert. Wenn aber strampals (s. dies) echt le. ist und mit ide. m zu li. stram̃pas gehört, muss le. strùops davon getrennt werden; kontaminiert aus struobs + *stramps (= li. stram̃pas)? Oder nebst li. stram̃pas aus ide. *stronpos?

Avots: ME IV, 1098, 1099


stugs

I stugs, eine dreibeinige Stütze zum Aufstützen eines an den Strand gezogenen Bootes Popen n. Bielenstein Holzb. 617 (vgl. die Abb. ebenda). Wohl nebst stuģis 2 aus estn. tugi "Stütze", s. Thomsen Beröringer 279.

Avots: ME III, 1101


stunguris

stunguris (unter stungurs 1): atlikušuo pirksta stunguri (der grössere Teil des Fingers ist abgehauen) Daugava 1933, 199; stuñge̦rs Popen n. FBR. XVI, 121, ein dürrer Ast.

Avots: EH II, 596


sūrkstēt

sũrkstêt Dunika, Rothof, Popen, -u, -ẽju, anhaltend und stechend schmerzen: acīs sūrkstuošs miklums kāpa Veselis Saules kaps. 33. acis gan˙drīz sūrkst nuo raudāšanas Mērn. 1. 208. Wohl aus sūkstêt. sūrstêt.

Avots: ME III, 1134


svapstene

svapstene: auch Popen n. FBR. XVI, 118.

Avots: EH II, 612


svīdene

svīdene um Windau, svīdenis Dond. (mit î 2 ), Uozuolnieki, svîdeņi 2 Popen, ein Fladen aus Roggenmehl, in Fett gekocht und im Ofen bebacken (soll frūher zur Festmahlzeit gehört haben).

Avots: ME III, 1162


tagad

tagad, tagadīt Salisb., tagadīn, tagadiņ (auch bei Glück), tagadiņās U., tagdiņ Rothof n. FBR. VIII, 129, tagdĩņ Iw. n. FBR. VI, 56, tag˙dĩt Rothof n. FBR. VIII, 129, tagadĩtâs Neuenb., Pas. IV, 457, tagadĩtês C., Kl., tag˙dĩtâs Iw. n. FBR. VI, 56, tagdĩtņe̦s Popen n. FBR. VIII, 129, tagadīnās Mag. XIII, 1, 2 (t. lîst "es regnet jetzt noch"), RKr. XVI, 83, Pas. V, 31, Neu-Salis, tagadīnas Pas. VI, 419, tagadite̦nās Selg. n. Etn. IV, 59, tagadin Konv. 2 391, LP. IV, 82, tàidĩ AP., tagads Zabeln n. FBR. IV, 67, Ugalen n. FBR. VII, 29, Rothof und Popen n. FBR. VIII, 129, Kandau, Selg., tagatiņ Pas. I, 330, tagan (infl.) Taunagi, Pas. II, 71, III, 429, IV, 80 und 176, V, 138, Zbiör XVIII, 241 und 292 (zum -n s. Le. Gr. 4693) > taan Zbior XVIII, 346 > tā`n Le. Gr. 4693, FBR. VI, 41, Pas. II, 250, III, 241, V, 265, Raipole, Pilda, Kārsava, Alswig, Asūne, Andrepno, Mar., tànît 2 Alswig, Mar. n. RKr. XVII, 110, tànîts 2 ebenda 146, taga Ahs. n. RKr. XVII, 58, N.-Bartau, tàdiņ 2 N.-Laitzen n. FBR. VIII, 41, tādīt Schwanb., jetzt: tūdaliņ, tagadiņ uz sidraba kalējiņu! BW. 910, 10. tūlītiņ, tagadiņ pievils meitu māmuliņu 23592. tuo saku es jums tagadiņ Joh. 13, 33. vēl tagadin Mag. XX, 3, 61. nāc, mana zeltenīt, ar manim tagadīt! Stender 58. kâ tam bij būt tagadīt Blaum. tē̦vs tagadīt pat teic Austr. kal. v. J. 1893, S. 53. tagad (wahrscheinlich aus *tagadi, s. Le. Gr. 78; alter loc. s.) dürfte im ersten Teil den Demonstrativstamm to enthalten gleich (?) slav. togda < *togoda "dann" (wozu Meillet MSL. XIII, 29, Fraenket IF. XLVII, 342, Wiedemann BB. XXX, 220 f. und van Wijk AfsPh. XLI, 117; vgl. auch klr. тогiд "im vorigen Jahr" und zur Stammesform - le. tamē̦r, kamē̦r, apr. sta-wīds "solch" und wenn mit altem o!] lat. hodiē "heute"), während der zweite Teil zu slav. godъ "Zeit" gehört, s. Zubatý AfslPh. XV, 506. Li. tagad bei Miežinis stammt wohl aus dem Lettischen.

Avots: ME IV, 122, 123


tālab

tàlab Iw. (mit â 2), tãlab Dunika, > talab Popen n. FBR. VIII, 129, verkürzt aus tàlabad, darum, deshalb: tālabad tam arī labprāt klausīja Launitz Stāsti 43. tālabad ka tas neprata lasīt Austr. kal. v. J. 1893, S. 59. tālab, tālab! sagt man, wenn man der Meinung eines andern beipflichtet Dunika.

Avots: ME IV, 144


tanis

tanis: auch Dünsb. Jocīgas pas. un stāstiņi 6; taņi, Spinngewebe - auch Popen.

Avots: EH II, 666


tātelis

II tãtelis Popen n. FBR. XVI, 121, = tãtiņš I ?

Avots: EH II, 672


tencināt

teñcinât Autz, Dond., Gr.-Essern, Frauenb., Iw., Lin., Rutzau, danken Autz und Dobl. n. U., Frauenb. (mit dem Dativ gebr.), kuronisch n. Manz. Phraseol., Dunika, N.-Bartau (mit en), Popen; loben Autz und Dobl. n. U., Frauenb. (mit dem Akkusat. gebraucht): "paldies, paldies", viņš . . . tencināja MWM. X, 91. tencināt par pusdienu Dond. tencinu par pātariem! Dunika. pārnāk kungs, ē̦d tencinādams LP. V, 174, turuot tuo par lielu guodu, par kuo ļuoti tencinuot Vēr. I, 902. pats nezinu, kâ man jums tencināt būs Lapsa-Kūm. 140. ja tu labi audzināsi, visu mūžu tencināšu BW.11575. tad jūs tencinājiet tuo tam (dankt ihm dafür)! Dünsb. Par. 69. tas tencināja dievam LP. VI, 26, tencināt (dankt, Iobt?) dievu, ka sargs nav manījis! Vēr. II, 1450. es dabūju labu vīru, es dieviņu tencināju (dankte, lobte?) BW. 22903. nu atnācu, nu redzēju tencinātus (gerühmte, gepriesene) tē̦va dē̦lus (tencinātas mātes meitas 33406) 9335, 13; = tincinât, ausforschen, verhören U. (urspr. wohl: sagen lassen). Wohl kuronisch, mit einer älter Bed. (vgl. teikt) "sagen", die noch in tenkt I und te̦nka(s) vorliegt. Wenn die Bed. "sagen" etwa auf eine Bed. "meinen" zurückgeht, so liegt neben diesem tenk- ein ide. teng- in lat. tongēre "nosse", got. ƥаgkjan "denken", ƥugkjan "dünken", ƥagks "Dank" u. a. wie neben li. téikti "sagen" ein gleichbed, téigti (bei Būga KSn. I, 102).

Kļūdu labojums:
älter Bed. = älteren Bed.

Avots: ME IV, 163


tenka

te̦nka,

1) te̦nka U., Nigr., Popen, (mit e̦ñ) Dond., Dunika, Frauenb., Plur. te̦nkas Naud., (mit e̦ñ) Iw., Līn., Geschwätz, Unsinn
U.: bābu te̦nkas Vēr. II, 652. kas nu te̦nkām ticēs! neprātnieki, kas ļaužu tukšām te̦nkām tic Krilova pas. 30. tā tāda te̦nka vien būs! Dond., Frauenb. viņš garas te̦nkas stāsta Dond. pilnīgi nedibinātas ir tās te̦nkas Vēr. I, 1284. kas viņam daļas gar tādām te̦nkām? LP. VI, 568. - te̦nku dziesmas "Volkslieder, welche den Kindern vorgesagt werden" B. Vēstn. -te̦nku puolis, ein Schwätzer;

2) comm., ein Schwätzer, Hasenfuss, Haselierer
U., Naud., Nigr.: kruodzenieks liels te̦nka Nigr. duomā, ka tev ticēs? kas tad tevi nepazīst, kāds tu te̦nka esi! Naud. Zu tenkt 1.

Avots: ME IV, 164


tenkāt

te̦nkât U., -ãju, te̦nkuôt Mag. IV, 2, 151, U., Unsinn, dummes Zeug schwatzen Biel. n. U., (te̦nkāt) Blumenhof, Gr.-Roop, Lennew., Sermus, Schujen, Smilt., Stolben, (mit e̦ñ ) Dond., MSil., Notk., Schibbenhof, (mit è̦n 2 ) Geistershof, Grawendahl, Lis., Meselau, Sessw. Stom.; tündeln, haselieren U.: te̦nkā kâ te̦nka. ļaudis te̦nkā, ka viņš ar . . . Amāli tik˙pat kâ saderināti Seibolt. tā e̦suot - kâ ļaudis te̦nkuo - bruņenieka ratu dīkstele LP. VII, 1099. Refl. te̦nkâtiês Naud., Nigr., (mit e̦ñ) MSil., te̦nkuotiês Popen, Unsinn, dummes Zeug schwatzen: kuo nu te̦nkājies! U. b. 104, 38. runā, bet nete̦nkājies daudz! Nigr. kuo nu te̦nkājies! duomā, ka tev ticēs? Naud. mēs te̦nkājamies par pasaules krāšņumu Vēr. II, 775. Klibzaķis dažādi te̦nkādamies beidzuot iebildis Alm. Kaislību varā 46.

Avots: ME IV, 164


tiesns

tiesns: tiẽsni kuoki Popen n. FBR. XVI, 128; tiêsni 2 "taisni" Pussen n. FBR. XX, 15.

Avots: EH II, 688


topelis

topelis: auch Popen, Pussen.

Avots: EH II, 688


triene

triene (?) Popen n. Biel. "= stierne (Pussen), Pergelholz".

Avots: ME IV, 244


tujāks

tujāks (Adv.) Popen, näher.

Avots: EH II, 700


tuju

I tuju: auch Nerft, Nigr., Popen, Schrunden, Stenden; Kompar. tujāk - auch Blieden, Prawingen, Pussen.

Avots: EH II, 700


u

I u, Fragepartikel, tahmisch (z. B. in Angermünde, Anzen, Edwaten, Popen, Rothof, Targeln) für und aus va(i): u tu biji? warst du? Edwalen. u tu dzirdi ar? hörst du (auch)? Rothof n. FBR. VIII, 130. u tu nāksi ar? wirst du (auch) kommen ? ebenda.

Avots: ME IV, 293


uzdurt

uzdur̃t,

1) aufstecken, aufspiessen:
uzdurt gaļu uz iesmu;

2) auf-, losstechen: uzdurt auguoni;

3) einen zweiten usw. Bienenstock im Baum (über dem ersten) aushöhlen
Popen n. Bielenstein Holzb. 193. Refl. -tiês,

1) sich (auf etw.) aufstecken, aufspiessen:
uzspraudu dadzīti... raganam uzdurties BW. 32472, 17;

2) (unverhofft) auf etw. geraten:
iaiva uzdūrās uz sēkļa Lennew., Ringmundshof. tvaikuonis uzdūrās uz... kuģa A. XX, 297. debess rādās uz zemi uzduruoties Konv. 2 551. uz šādiem priekšme̦tiem... uzduras... arāji A. XXI, 632. mēs uzduramies uz... kompetentām duomām Vēr. I, 1382.

Avots: ME IV, 327


vairāks

vaĩrâks,

1): auch Blieden, Kal., OB., Popen; tas v. nav dzīvātājs Lesten n. FBR. XV, 26;

2) als ein adjektivischer Komparativ:
zin nākuotni, kuŗa par tagadni ir vairāka (grösser?) Rainis Dz. un d. II, 164.

Avots: EH II, 750


valks

I valks U., Hasenpot, valka (li. valkà "Pfütze" bei Būga KSn. I, 129) U., ein fliessend Wässerchen; valˆks 2 Frauenb., ein Waldbächlein; valˆks 2 Amboten, Anzen, Gaweesen, Gudenieki, Iw., Nikrazen, Nogallen, Popen, Wandsen, valka Alksnis-Zundulis, ein kleiner Bach; valks L., U., Rutzau, valka Rutzau, der Zug des Stromes; ein Regenbach (der bei warmem Wetter austrocknet [valˆks 2 ] Bl., Dond., Luttr., Schrunden, Stenden, Windau, Wirgin.); Abgang, Abzug des Wassers St. (valks); valˆks 2 Schlehk, ein mit Gras verwachsenes Flüsschen; valˆks 2 Neuhausen, ein Bach, der durch einen Morast fliesst; valks, eine Schlucht Brinken n. Lvv. II, 11; eine Quelle Popen; valˆks 2 Schrunden, eine Wiese, durch die ein Bach fliesst; valˆks 2 Kalvene, ein Wiesenstreifen am Bachufer; valˆks 2 Kluostere, Kurs., Wain,, valˆka 2 Wain,, eine morastige Wiese; valka Neuenb., eine feuchte Wiese im Walde; valˆka 2 Rutzau, eine Waldwiese; valˆka 2 Frauenb., eine nasse Stelle in einer Wiese Bixten (hier auch: eine solche Stelle im Morast), (valˆks 2) Hasau, Sarnaten; valks 2 Dragunen, Kabillen, ein Morast; valˆks 2 Stenden, Wandsen, valks Kurl. n. U., Wirgin., valˆka 2 Dragunen, valka Kurl. n. U., ein niedrig gelegener, feuchter Ort; valˆks 2 Golg., ein feuchter Ort, durch den ein Bach fliesst: dziļas upes, stragni valki BW. 26472. valks, kas iete̦k Abavā LP. VII, 645. neliels valciņš, pa kārklienu un alksnienu lejup uz upi luocīdamies Janš. Bārenīte 17. slapjā laikā pa dažu valku te̦k ve̦se̦ls strautiņš Stenden. nikni valki, kur mūk, verwachsene Flussstellen, da man einsinkt Depkin, Kurl. n. U. kas tai valkā pē̦rn bij par zāli ! Kurs. - Vgl. auch die Wiesennamen Maiļu valks Lvv. II, 47; Bišu valks u. a. 103, Aunu valks u. a. 118, Mãlvalˆks 2 122, den Feldnamen Spiru valks Lvv. II, 47, den Weidenamen Rašu valks II, 99 und die Gesindenamen Valˆki 2 Lvv. II 16, 17, 93, 98, 146, 148, 150, 151, 152, 154 und Mãlvalˆki 2 Lvv. II, 92. Es scheinen hier zwei, nicht sicher von einander abzugrenzende Wörter vorzuliegen:

1) in der Bed. "feuchter Ort"
zu valks II;

2) in der Bed. "Abzug des Wassers"
zu vìlkt und valka II.

Avots: ME IV, 457


vērdzeles

vẽrdzeles Kokenhof, = vērzeles, das Pferdegeschirr Edwalen, Popen, Schwanb.: zirgi ar sudraba vērdzelēm BW. 27416 var. - vērdzelītes Pilkalne "ķēdītes".

Avots: ME IV, 561


vicēt

vicêt, s. vicât. Refl. -tiês,

1) (mit einer
vica

1) einander schlagen, prügeln
Dunika, Lennew.; "kauties" Popen, Gr.-Buschh.; "plēsties" Perkunen, Pilten, Bers.: ganu zē̦ni saķilduojās un sāka vicēties Dunika;

2) sich (beim Baden) mit dem Blätterquast schlagen
Aiviekst, , Bers., Gr.-Buschh.;

3) sich zu schaffen machen, beschäftigt sein
U., Stenden; energisch arbeiten Perkunen, Pilten: kuo tu te vicējies? U. visu dienu vicējuos pa pļavu ar grābšanu Stenden. mēs visu diēnu vicējāmies pa lauku Dond. kas te tâ vicējas mūsu puosumā? un cik daudz jau uzkasuse Janš. Bandavā II, 335. sieva vicējas viena pate pa kruogu Mežv. ļ. II, 148;

4) tollen ("pluosīties, trakuot") Hasenpot, Neuenburg, Nigr., Schnehpeln, Smilten; Stenden: puisis vicējas pa kāzām kâ negudrs - dzied, dancuo, dzer Stenden.

Avots: ME IV, 576, 577


vientriebu

vientriebu (gen. pl.), abgesondert, für sich gelegen oder wohnend Popen: daži dzīvuo vientriebu mājās (atsitu). vientriebu cilvē̦ks, ein einsam lebender Mensch. -trieb- etwa durch Assimilation (nach vien-) aus -treb-?

Avots: ME IV, 667


vilkāt

I vil˜kât AP., Autz, Nötk., Popen, (mit il 2 ) Fest., Laud., Meselau, N. Schwanb., -ãju, (wiederholt) schleppen, ziehen N.-Peb.: vilkāt ragutiņas nuo vienas vietas uz uotru Bers. vilkāt bē̦rnu pa istabu ebenda. sāka vilkāt mē̦slus Pas. VII, 430 (aus Rē̦zna). bē̦rni, jauni suņi vilkā, kuo tik aiz trāpdami: kuokus, drēbes u. t. t. Vīt. vilkājuši (akmeņus) pa ganībām FBR. IV, 82.

Avots: ME IV, 588


villine

villine,

1) s. vilnaine;

2) eine Mütze aus Schafsfell
(mit il ) Trik., Zögenhof;

3) villene Bauske, Behnen, Frauenb., Kand., Pankelhof, Selg., Stenden, Wandsen, villenīte Wahnen, muku villene, vil˜line Dunika, Plur. ville̦ns Popen, ein Pilz;
villene Dond., Plur. villenes U., villaines U., lactarius vellereus; lactarius torminosus Pampeln, Prawingen, Schlampen. Aus *vilnene.

Avots: ME IV, 592


vindele

I viñdele Frauenb., Kalnzeem, Popen u. a., viñdelis Kabillen, Kalnzeem, Popen, Siuxt u. a., vindulis Usmaiten, Wain., viñduls Essern, Schrunden, viñduolis Warwen, viñdals Dond., Plur. viñduliņi Usmaiten, die Kinderwindel: ņem vindalu un satin bē̦rnu! Dond. Nebst. li. viñdelis aus dem Deutschen.

Avots: ME IV, 599


vira

I vira U. ("scheint in Livl. ungebräuchlich"), A.-Schwanb., Adleenen, Butzkowsky, Bers., C., Ellei, Erlaa, Gilsen, Golg., Grawendahl, Grenzhof, Grünw., Jürg., Kalnzeem, Kreuzb., Mahlup, Mesoten, Neuenb., Nötk., Ogershof, Peb., Popen, Prl., Saikava, Salis, Salwen, Sehren, Sessw., Smilt., Ukri, Vīt., Wessen, Wolgund, Gekochtes, Gebräu (meist von gekochtem Viehtrank od. verächtl. von schlechter, dünner Speise, Suppe gesagt); Fleischsuppe mit Kartoffeln und Grütze Lettihn : šis virums nav ne˙kāds lādzīgs virums, ir tik tāda vira Vīt. tāda vira vien iznākusi Bers. lai strebj paši savu viru! Sessw. lēču vira (Linsengericht) Vēr. I, 1233. gaļas vira (Bouillon) SDP. VIII, 65. (fig.) tad ir gan nu ietaisījis labu viru! sagt man, wenn jem. etwas Verkehrtes getan od. gesprochen hat Sessw. samaisīt vienā virā polītiku ar ētiku Latv. dziedāt tukšu vārdu viru A. v. J. 1897, S. 802. Zu virt.

Avots: ME IV, 602


virbs

vir̂bs 2 (li. vir̃bas "Gerte") Zabeln n. FBR. IV, 65; Schlehk n. FBR. VII, 35; Popen, Rothof und Suhrs n. FBR. VIII, 120, Līn., ein dünner Stab Bielenstein Holzb. 661-663; ein Stöckchen U.; eine Stange (mit ir̃ ) Salis; der Stab, der durch die Boje geht Bielenstein Holzb. 652 (mit Abbild.); "neliels mietiņš zvejniecībā" (vir̂bis 2 ) Neuermühlen; ein hölzerner Spiess, worauf Fisch od. Fleisch gedörrt wird Lasd.; die Zinke an der Harke (mit ir̂ 2 ) Wandsen; ein Stöckchen, mit dem die Lesenlernenden auf die Buchstaben gewiesen werden (virbiņš) U.; die Stricknadel V., Bielenstein Holzb. 439 (auch virbiņš), Umgegend von Windau n. Latv. Saule 1925, S. 378, Nigr.. Siuxt, (mit ir̂ 2 ) Dond., Kand., Selg., Stenden, Wandsen, (vir̃biņš) Schrunden, Smilt., (mit ìr 2 ) Lasd.; eine Pfrieme, ein Stachel L., ein den Pferden unter den Schweif gesteckter Dorn U. ("nicht eben bekannt in diesem Sinne"): daži virbi pazuda pūriņu luokuot BW. 25685. pārmeta . . . izadītuo aci uotrā virbā Jaun. mežk. 30. Nebst virba u. a. zu r. ворóбы "Garnwinde", lat. verbera "Ruten", an. verpa "werfen; ein Gewebe anzetteln" u. a., s. Walde Vrgl. Wrtb. I, 275, Trautmann Wrtb. 360, Wood IF. XVIII, 13 f., Persson Beitr. 497 f., Thomsen Beröringer 242, Bugge BB. III; 106.

Avots: ME IV, 603


vīriķis

vĩriķis Popen, Rothof, das Männlein (verächtlich): viņš tās vīriķis vien ir; kuo viņš izdarīs! Rothof n. FBR. VIII, 122.

Avots: ME IV, 641


virpulis

I vir̂pulis (li. virpulỹs "das Zittern") Prl., (mit ir̂ 2 ) Karls., (mit ir̃ ) N.-Wohlfahrt,

1) vir̂pulis Burtn., Golg., Gotthardsberg, Heidenfeld, KatrE., Kl., Lennew., Lenzenhof, Lubn., Mahlup, Mar., Meiran, N.-Wohlfahrt, Schwanb., Selsau, Sessw., Smilt., Trik., Warkh., Wenden, Wolmarshof, vìrpulis PS., vir̃pulis A.-Ottenhof, AP., C., Frauenb., Jürg., MSil., Nötk., N.-Salis, Salis, Salisb., Selg., Sermus, Siuxt, Wandsen, vir̂pulis 2 Arrasch, Nauksch., Ruj˙· Thorney, virpulis 2 Zvirgzdine, virpulis Adl., Alswig, Autz, Behnen, Behrshof, Bers., Erlaa, Essern, Gr.-Buschh., Grenzhof, Kalzenau, Kokn., Laud., Loddiger, N.-Peb., Popen, Ramkau, Salwen, Saucken, Schwarden, Selb., Usmaiten, Warwen, Wessen, Wolgund, Würzau, ein Wirbel, ein Wasserwirbel Meselau, Schrunden, ein Windstoss Vīt., der Sturm, Wirbelwind (virpuls) U.: vēja, ūdens, sniega, smilšu, lapu virpulis. ziemu sniegs tiek griezts virpuļuos Frauenb. nuo viesula uz lielceļa griežas smiltis virpulī Frauenb. sacē̦lusies auka, virpulī vien griezusies LP. VIl, 1041. vēja virpuļuos pa gaisu braukt Pürs II, 68. putekļu virpuļus Apsk. v. J. 1903, S. 462. upēs... virpuļus . . . saceļ ve̦lni Pūrs I, 114. Gaujas virpulī LP. VII, 586. sniegs griezus un virpuļuoja balti pe̦lē̦kā virpulī A. XX, 401. vējš sacēla virpuļuos nuobirušās lapas Aps. IV, 90. augat, mani gari lini, virpuļuos grìezdamies! Etn. II, 35. izgrūst kuplus dūmu virpuļus Jaun. mežkungs 2. dūmi lieliem virpuļiem griezās A. v. J. 1897, S. 135. tas sāka uz papēža virpulī grìezties Poruk MWM. v. J. 1896, S. 902. dejas virpuļuos Janš. Līgava II, 495. juoņuo negantuos virpuluos Skalbe Ab. 34. (fig.) smieklu virpuļi Stari II, 769; A. XVII, 303. sadzīves virpulī A. v. J. 1898, S. 43. virpul[u] virpuliem U., virpuļu virpuļiem Nötk., virpuļu virpuļuos, im Wirbel, wirbelartig: sniegi gāja virpul[u] virpuliem, von Schneewirbeln U. dzeja iet virpuļu virpuļiem Apsk. v. J. 1903, S. 109. matu grīztes, kas virpuļu virpuļiem nuovēlās uz kakla 209. virpuju virpuļuos aizrauj katru Asp. Ziedu klēpis 135;

2) eine zusammengedrehte Stelle im Haar, der Haarschopf
Erlaa, Kalzenau; eine vom Winde zusammengedrehte Stelle im Getreide;

3) eine unruhige, bewegliche Menschenmenge
Autz, Behnen, Popen, Salwen, Usmaiten, Warwen;

4) ein beweglicher Mensch, der hin und her geht
Vīt.;

5) "?": teci, teci, virpulīt, uz avuotu ūdenī! VL. SDP. III, 28. Zu vḕrpt.

Avots: ME IV, 609, 610


vitēt

I vitêt, -ẽju,

1) = balsinât, weissen, weiss tünchen (auch: tünchen überhaupt) U., Adiamünde, Adl., Adsel, Ahswikken, Alswig, AP., Arrasch, Assiten, Autz, Bauske, Bers., Bluomi, Brucken, C., Dond., Dubena, Dunika, Ellei, Erlaa, Fehsen, Frauenb., Golg., Gotthardsberg, Gr.-Buschh., Grenzhof, Grünh., Grünw., Ihlen, Jürg., Kabillen, Kalzenau, Karls., KL, Kokn., Lennewarden, Loddiger, Lubn., Mar., Meiran, Meselau, MSil., Mesoten, Mitau, Modohn, Naud., Neuenb., Neuhausen, Nikrazen, Nötk., N.-Peb., Ogershof, Pankelhof, Pērse, Pilten, Popen, Pormsaten, PS., Ramkau, Ruba, Ruhental, Rutzau, Salisb., Schlehk, Schlockenbeck, Schnehpeln, Schrunden, Schwanb., Schwarden, Selg., Selsau, Semershof, Serbigal, Sessw., Sikrags, Siuxt, Smilt., Stockm., Stomersee, Stürzenhof, Swehthof, Trik., Ukri, Usmaiten, Vit., Wahnen, Walgalen, Wandsen, Warwen, Wessen, Wolgund, Würzau, Zögenhof: siênas. jāliek mūrniekam istabas vitēt Frauenb. kaļķiem krāsni vitējusi BW. 27533, 1;

2) bleichen
(tr.) Wessen: cērtiet ... apša kārti, vitējiet saulītē! Etn. 111, 86;

3) "izlīdzināt izlijušu šķidrumu" Grenzhof. Wenigstens in den Bedd. 1-2 aus mnd. witten "weissmachen".

Avots: ME IV, 629


zabas

zabas Anzen, Popen "das Gebiss".

Avots: EH II, 800


žaga

I žaga Selb., Stockm., Warkl., žags Golg., Gr. - Buschh., Kaltenbrunn, Mahlup, Memelshof, Oknist, Warkh., Warkl., Wessen, žagus Manz. Lettus, L., U., Wessen, häufiger Plur. žagas Spr., Aiviekste, Alschw., Amboten, AP., Autz, Bers., Burtn., Dond., Drosth., Dunika, Erlaa, Funkenhof, Gotthardsberg, Gramsden, Gr. - Roop, Heidenfeld, Kabillen, Kalz., Kokn., Lennew., Linden, Lubessern, Lubn., Luttr., Makašēni, Meiran, N. - Bergfried, Nautrēni, Nikrazen, Ogeŗ Ogershof, Pilda, Popen, Prl., Pamelshof, Rēzna, Ronneb. - Neu- hof, Schnehpeln, Schrunden, Schujen, Selb., Selsau, Sessau, Sessw., Stenden, Trik., Wandsen, Warwen, Wenden, Wolmarshof, žagi Etn. I, 54; 113, Spr., Peb., Ronneb., Serben und Sessw. n. U., Adl., AP., Arrasch, Bers., Bewershof, C., Druw., Golg., Grünwald, Heidenfeld, Jürg., Kalz., KatrE., Kl., Lubn., Mahlup, Mar., PS., Saikava, Schwanb., Selsau, Stockm., Warkh., Warkl., Zvirgzdine, das Schnucken, Schlucksen, Schluchzen: žagas (žagi, žagus) rauj (rausta Manz. Lett.). Sprw.: žagi rauj, vai radi piemin, vai skauģi lād RKr. VI, 826. žagi tik tad raunuot, kad kāds pieminuot Etn. I, 54. žagas rauj - mani kāds lād Aiviekste. žagi rauj - mani daudzina Nötk., Schwanb. viegli mani žagas (Var.: žagus, že̦gi, žagri) rāva BW. 14070. sīvi manim žagas (Var.: žagi) rāva 10676 var. mīšķi mani žags nuorāve 12598 var. liegi mani žagas rāva; kas jel mani pieminēja? 34085. lē̦ni mani žagi rāva, tāli mani pieminēja 34086. rauj man žags, vaicā tautas: kas tev[i] svešu pieminēja? 34092. līdz māmiņu atce̦ruos, sāk man ātri žagi raut, - vai māmiņa pieminēja? 13254. atrauguojuoties nāk žaga Latv. Sprw.: kad žagi vilks, tad maize būs RKr. VI, 827. Anscheinend (wegen des ž- für z-) als ein Lituanismus (wenn nicht mit ž- aus zj-) zu li. žegulys (bei Miežinis) "das Schlucksen", žeksė´ti "mehrfach schluchzen", žagsyti "schnucken" u. a. (bei Leskien Abl. 314), wozu Zupitza Germ. Gutt. 203 und Bezzenberger Lit. Mitt. I, 45.

Avots: ME IV, 784, 785


zalgans

zàlgans 2 : auch Nerft; "grünlich" (mit àl) Ermes, (mit alˆ 2 ) Popen, Pussen.

Avots: EH II, 800


zalktis

zalˆktis,

1): auch Borchow, Ermes, (mit alˆ 2 ) Grob., Pilten, Popen, Puhren, Ruj., Siuxt, Stenden, (mit "al˜") Prawingen, (mit al) Allendorf, Alswig, Koddiack, Preiļi (Kur. Nehrung), Salis; .in Flurnamen auch Plw. 1, 50, 75, 95, 125, 127, 130, 137, 158, 159, 164, 263, 277, 283, 284, 296, 299; weitere Angaben bei Būga Liet. k. žod. CXVII.

Avots: EH II, 801


zaņģēt

zaņģêt,

1): "kuošļāt" (mit aņ̃) Popen "allzu" ME. IV, 689 zu verbessern in "2) allzu".

Avots: EH II, 801


zēne

zēne, das Kummetpolster Popen; vielleicht als zēn aus *zene aufzufassen.

Avots: ME IV, 715


ziedāt

ziêdât 2 Popen n. FBR. XVI, 125, BW. 7967 (aus Veļķi), = ziêdêt 1. Subst. ziedāšana BW. 23840 var. (aus Erlaa), das Blühen.

Avots: EH II, 810


zizlis

zizlis*

1): auch Popen;

2): auch Pussen.

Avots: EH II, 809


zmelt

zmelˆt Vīt., (mit el 2 ) Ahs., Popen, Ugalen, Usmaiten, zmeļu, zmēlu, stark schlagen Bixten, Linden (in Kurl.): zmelt pa galvu, kaklu, muguru Ahs. ja tu gribi sist kauslim, tad zmel ar par tiesu! Vīt. Part. praes. pass. zmeļamais, ein Stock zum Schlagen Ahs. n. RKr. XVII, 65: tas ir labs zmeļamais! Vgl. smelˆt II.

Avots: ME IV, 747


žogs

I žuogs: mit 2 Grob., Iw., NB., OB., Popen, Pussen, Rothof, Wirginalen (s. auch die Angaben Būgas Liet. k. žod. CXVII; unbek. in Breslau, Dobl., Ermes, Lemb., Lubn., Marienhausen, Morizberg, Wolm.); caur žuoga puosmu BW. 1563 (aus Krohten, Bunthof, Paddera). aiz žuodziņa 503, 2 (aus Schnehpeln); "nekārtīga sē̦ta" (mit uô) AP.

Avots: EH II, 823


žoks(t)eļ

žuôks(t)e̦ļ -kaũls Popen n. FBR. XVI, 118, = žuokļu kauls.

Avots: EH II, 823


žumpa

žumpa: eine grosse, schmutzige Püitze Popen, eine Jauchgrube beim Viehstall Usmaiten (mit um̃).

Avots: EH II, 822


zustrenes

zustrenes Mag. IV, 2, 32, U., Wandsen, zustriņi St., Mag. IV, 2, 32, zustaras LKVv., zusteres Mag. IV, 2, 32, LKVv., zusters St., zusteri U., Ruhental, Johannisbeeren (ribes rubrum); zustrenes Adiamünde, Salis, Segewold, Sessau, Kr. - Würzau, zusterenes Pernigel, zusteres Für I, Pernigel, zustares Wid., me̦lnas zustaras Siuxt, me̦lnais zusters Mag. IV, 2, 32, zusteri Lieven-Bersen, Odsen, Popen, Ruhental, me̦lni zustriņi St., zustriķi Für I, gen. pl. zusturu Plūd. Mazā And. b. atm. 25, = upenes, Bocksbeeren (ribes nigrum); zustrene Dr., die Aalbeere: zustaru un ērkšķu krūmi D. Kleinb. J. 68. zusteru vīns, Johannisbeerwein Annenburg. Mit z- aus s-, vgl. sustarenes.

Avots: ME IV, 752


zvaigzdne

zvaîgzdne 2 : auch Popen n. FBR. XVI, 121.

Avots: EH II, 814