Paplašinātā meklēšana

apakšene: kre̦kla a. Ruhental, = piẽšuve.

Avots: EH I, 70

apakšene, das Unten Biel. Spr. I, 284.

Avots: ME I, 73

‡ apklaũšenêt Siuxt, = ‡ apklaušinât 2: varat a. kādam mani, vai es e̦su mājā, vai neesu Siuxt.

Avots: EH I, 91

‡ apšebêtiês N.-Peb., = ‡ apšķebêtiês.

Avots: EH I, 119

‡ apšebinât Bewershof, Selb., = apšķebinât: a. dūšu.

Avots: EH I, 119

apšekšêt, intr., beschmutzt werden: visi krē̦sli apšekšējuši ar lielu netīrumu kārtu Jauns. [šekš- assimilatorisch aus sekš-, vgl. apsekšķêt dass.]

Avots: ME I, 129

‡ apšekstêt Pilda, Warkl., refl. -tiês Warkl., = apšekšêt.

Avots: EH I, 119

âpšene, die Dachsgrube; Stelle, wo Dachsgruben sind U.

Avots: ME I, 239

‡ apšervêt Lennew., sich mit einer Schmutzschicht bedecken: ruokas apšervējušas netīrumiem.

Avots: EH I, 119

atše̦bus, dv., mit zwischen den Beinen zurückgewandten Händen: šuo zāli vajaguot atše̦bus raut, t. i. ruokas caur kājām izbāžuot Etn. III, 53; atše̦bus sist, rückwärts schlagen Grünh.

Avots: ME I, 200

atšerbi, querwärts Ad. 222. [Vielleicht für * atže̦rbi; vgl. apže̦rbu].

Avots: ME I, 200

aûgšene,

2) der Bodenraum eines kleineren Gebäudes
(sonst: aûgša) Siuxt.

Avots: EH I, 185

aûgšene, aûgšiene,

1) der obere, höhere Teil:
cits neviens nevarējis mūŗa augšieni sasniegt LP. IV, 88. [nuo aûgšenes Glück, von oben Jos. 3, 13.] augstienes virsus ir viņas augšiene Sil.;

2) der obere Ort; der Raum unter dem Dache, der Boden: istabas, klēts augšiene LP. VI, 84; dafür hochle. auškiene Spr.

Avots: ME I, 219

‡ aûgšeniski, Adv., in der Richtung nach oben Frauenb.: a. mest, sviest, celt.

Avots: EH I, 185

aûgšenieks, ‡

2) "lūciņš rijā virs durīm, uz kambaŗa sienas pusï Mahlup: a. ir mazs luodziņš, iegriêzts vienā baļķī. augšenieku laiž vaļā tad, kad ir liela suta; ‡

3) "wer oder was oben ist"
Vīt.

Avots: EH I, 185

aûgšenieks, der Oberländer: ilūkstnieki vai citi augšenieki J. Allun.

Avots: ME I, 219

aûgšenis, das Rauchloch in der Oberlage der alten Wohnungen Nerft.

Avots: ME I, 219

‡ aukšene, die Himbeere Oppek. n. U.

Avots: EH I, 186

‡ aušele A. Brigadere Dievs, daba, darbs 63, verachtl. Uemin. zu àuss, das Ohr.

Avots: EH I, 188

‡ aušeļi "Ausschussmanner" Neuhausen n. BielU.

Avots: EH I, 188

‡ aušelîgs Vīt., = aušalîgs.

Avots: EH I, 188

‡ aušene "?": kas nu tu par mežsargu, tev pat zaķa aušenes nav! (gesagt zu einem Buschwächter, der noch nie einen Hasen geschossen hat) Daugava 1933, S. 193.

Avots: EH I, 188

aviešene Altdorf, = avene.

Avots: EH I, 190

bãkšene (unter bãkša): auch AP.

Avots: EH I, 208

‡ bezdũšelis, ein Mutloser Mekons Barons Münchh., S. 40.

Avots: EH I, 214

brakšenes, eine Beeren - Art, die spät reift U. (Zu braškė "fragaria collina".) [Diese Zusammenstullung wäre richtig, wenn beide Namen dieselbe Pflanze Bezeichnen; braškė wohl zu braškėti, denn die Früchte der fragaria collina knachen beim Abpflücken und Zerdrücken, woher auch ihr le. Name spradzene.]

Avots: ME I, 323

‡ depšelis (Demin. zu depsis resp. depšis oder ‡ depšus),

1) ein fettes Kind
Naud.;

2) = depsis ‡ 3 Ezere;

3) = ‡ depšus.

Avots: EH I, 316

deševîgs: auch Gr.-Buschh. n. FBR. XII, 71, Warkl.

Avots: EH I, 317

[deševìgs Warkhof, Domopol "freigiebig".]

Avots: ME I, 459

‡ diršelîgs PV., = ‡ dirselîgs.

Avots: EH I, 322

drùošenieks, -inieks, druošnieks, druošelnieks, der Beherzte, Waghalsige: ragana meklēja kādu druošenieku JK. V, 77. reiz viens labs druošinieks jājis pirtij gaŗām LP. VII, 35. bet varde. druošiniece. iesaukusies JK. V. 14.

Avots: ME I, 508

‡ dušenieks, ein Kätner: d. ir mazs zemnieciņš, kam piecas pūrvietas aŗamzemes Seyershof. Abgeleitet von r. душá "Seele".

Avots: EH I, 345

gurše̦ns [?], müde, matt Karls.

Avots: ME I, 684

gurše̦ns: aucn (mit ur̃ ) Seyersnot.

Avots: EH I, 421

[* ieiekše̦n, erschlossen aus hochle. ieieške̦n, ieieškin Bers., = iekritin.]

Avots: ME II, 22

‡ ieiekše̦ns Ar., PV., Stelph., = iekrite̦ns: trauks ie. vien bij ar kartupeļiem.

Avots: EH I, 516

ìekšene, s. iekšiene.

Avots: ME II, 31

‡ irešen Stenden, = bûšana, das Sein: nauda par ireše̦n ir, bet neduošu. kuo nu par ireše̦n (runāt)! bet kâ dabūt ruokā?

Avots: EH I, 431

‡ izgàišelis ² Auleja, wer sein Hab und Gut zu vertun pflegt.

Avots: EH I, 447

‡ izklaušenêt N.- Autz n. BielU., = izklaušinât.

Avots: EH I, 456

‡ izšèlderêtiês ² Saikava, = izlaîstîtiês: turi ķipjam uosu taišņi, lai piens neizšelderējas!

Avots: EH I, 485

‡ izšem̃pêt Dunika, aus-, durchschimpfen. Refl. -tiês, zur Genüge schelten, schimpfen Dunika.

Avots: EH I, 485

kaîšelis ² : "ein schlecht gelungenes Gebäck (z. B. schliefiges Brot)" Kurs: (mit ai).

Avots: EH I, 575

[kaîšelis ² Gr. - Essern "halbgeschlagene Butter".]

Avots: ME II, 135

‡ kāpšeļi "?": mieluos mani māmulīte pūru maizi, kāpšeļiem [?] BW. 28401 (aus Gr.-Essern).

Avots: EH I, 601

‡ kãršelis NB., ein Fladen (rausis) zum Prüfen der Öfentemperatur: krāsns pārkurināta: k. sadedzis.

Avots: EH I, 604

kašeklis,

1): eine Hacke
- auch Ukri das Abfleischeisen des Böttchers Frauenb. ‡

3) = kašūklis 3 Frauenb.

Avots: EH I, 592

kašeklis,

1) das Schrabeisen
[Nigr.], die Schrape, ein Instrument zum Scharren, Schaben, Kratzen des Teiges aus dem Troge (= abrakasis) [Hasenpot, Kurs.], Grawendahl, Naud., Frauenb., Autz; Schabeisen der Böttcher U.; eine Hacke [Kalnzeem]: ar mazu dzelzs kašekli viņa, iekāpusi le̦ce̦klā, cirta un kapāja Janš. [Bārenīte 76.] kašeklis - rīks, ar kuo ruok rāceņus Kalleten, Rutzau, Etn. II, 17. [man kāsus kâ kašeklis Nigr.];

2) = kasīklis 2, "kuoka, dažreiz arī dzelzs adata, ar kuŗu linu vai pakulu kuodeļu piesprauž pie sprēslīcas" Konv. ¹ 884. Vgl. kasīklis und kaseklis. [kasēklis hat sein š wohl aus kašât bezogen.]

Avots: ME II, 170

‡ II kašele "?": abi divi gulējām pašelē kašelē Tdz. 42180. Vgl. ‡ kašales.

Avots: EH I, 592

I kašelis, ‡

2) in der Verbind. nauda k. "Scharrhans"
Stender Deutsch-lett. Wrtb.

Avots: EH I, 592

I kašelis, die Schrape, das Kratzeisen Wid., ein Werkzeug mit zwei od. drei Zinken zum Kartoffelausgraben Perk. Zu kast.

Avots: ME II, 170

II kašelis, auch kašele, ein netzartiger Sack, z. B. zum Aufbewahren von Heu auf der Reise U. kašelis - nuo auklām tīkla veidā pīts maisveidīgs siena iebāžamais, kuo sienu paņemt uz ceļu līdz Ober - Kurl., Infl., In Livl. dafür ķīpa. piekusušam zirģelim viņš nuosvieda priekšā siena kašeles Kat. kal. 109. kašel(i)s, lederne Tasche, Betteltasche St. [Nebst li. kašẽlė "Kober, карман"] aus r. кошéль "Heukorb, Brotsack". [Wohl auf Grund des deminutivisch aussehenden kašele ein kaša L., St., U. "ķeša" entstanden.]

Avots: ME II, 170

‡ III kašelis, eine Garnwinde Pilda.

Avots: EH I, 592

kãšens, s. kãsens.

Avots: ME II, 205

‡ kašerêt, -ẽju "sagādāt pārtiku" (?) Linden in Kurl.: viņa pate kašerē.

Avots: EH I, 592

kašerêtiês, sich einlassen, sich abgeben [?]: kašerēties ar vīru Purap.

Avots: ME II, 170

kaûšelis,

1): ar kaušeļiem ruokās stāvēja pie mucām un smēla Janš. Mežv. ļ. II, 234.

Avots: EH I, 595

kaûšelis,

1): pirts kaũšelis Dunika, = garmetis.

Avots: EH I, 595

kaûšelis (Demin. von kauss),

1) ein grosser Löffel mit kurzem Stiel zum Wasserschöpfen
C., Bers., Dickeln, Nigr.;

2) ene Schaufel der Fischer, mit welcher man das Wasser aus dem Boot schöpft
Lasd.

Avots: ME II, 179

kaušenis [?] U., = kauss.

Avots: ME II, 179

‡ ķešelis Warkl., ein netzartiger Sack zum Heu- oder Strohtragen: iebāž sienu ķešelī Auleja.

Avots: EH I, 698

‡ klãpšeniski(s) Frauenb., Adv., sehr eilig, beinahe laufend und dabei auch stolpernd.

Avots: EH I, 612

‡ klãpšeniski(s) Frauenb., Adv., sehr eilig, beinahe laufend und dabei auch stolpernd.

Avots: EH I, 612

‡ *klaũšenêt, zu erschliessen aus ‡ apklaũšenêt und ‡ izklaušenêt.

Avots: EH I, 611

klinkšens [wohl für schriftle. * klinkšknis], eine Schnelle, wie man sie um den Hals der Pferde zur Zeit der Nachthütung bindet Lös. n. Etn. IV, 66.

Avots: ME II, 229

‡ krim̃šelis Frauenb., = krim̃slis 1.

Avots: EH I, 654

‡ kumāšelis Pas. XII, 235, Frauenb., geringschätziges Deminutiv zu kumâss.

Avots: EH I, 673

‡ kupšene Kaugurciems, eine Handlerin.

Avots: EH I, 677

[lekše Lis., = lêkša 1: guovīm sānuos ir lekšes.]

Avots: ME II, 448

lêkše (unter lêkša),

1): auch (mē̦slu l.) Warkl., (siena. salmu, sniega l.) Linden in Kurl.

Avots: EH I, 736

‡ ļepše Dunika,

1) das Trittbrett am Spinnrad;

2) "vertikālais kuoks, kas savienuo ratiņa paminu ar rata vārpstas kluoķi" (?);

3) "klabatas nuospiežamā dzelzs".

Avots: EH I, 771

liekšere (unter liẽkšķere): auch (mit ìe ² ) Linden in Kurl., (mit iê ² ) Ramkau.

Avots: EH I, 753

‡ lokše Roop n. FBR. XV, 148 "lukše".

Avots: EH I, 758

maĩšelis (unter màiss): auch Frauenb., Lesten n. FBR. XV, 22, Zabeln n. FBR. IV, 64: jāsabāž... maišelītī... līdzi ņe̦mamās lietas Janš. Apsk. 1903, S. 67.

Avots: EH I, 778

‡ maišelnieks, wer sich mit einem Sack auf den Weg begeben hat, um sich Lebensmittel zu verschaffen: sākās slave̦nais maišelnieku laikme̦ts Veselis Dienas krusts 14. woht erst während der russischen Revolution gebildet.

Avots: EH I, 778

makšere (unter makšķere): auch Orellen n. FBR. XI, 40, Roop n. FBR. XV, 149, Sussei n. FBR. VII, 139, Wainsel n. FBR. XIV, 85, Warkl. n. FBR. XI, 106, Wessen n. FBR. XIII, 87, AP., Dunika, OB., Ramkau.

Avots: EH I, 779

makšerêt (unter makšķerêt): auch Orellen n. FBR. XI, 40, Roop n. FBR. XV, 156, Wainsel n. FBR. XIV, 85, Dunika, OB., = makšķerêt.

Avots: EH I, 779

‡ *makšeris (> mokšers) Zvirgzdine n. FBR. X, 27; = makšķere.

Avots: EH I, 779

mazdũšelis MWM. IX, 637 ein Feigling

Avots: ME II, 571

mekše,

1): "abru maiškis" Wolmarshof; ‡

2) eine hölzerne Schaufel; deren eine Seite gekerbt ist und die man beim Dachdecken zum Glätten des Strohs benutzt
Orellen.

Avots: EH I, 797

mekše [Ronneb.], mekšere, das Maischholz L., Smilt., eine hölzerne Schaufel Burtn.: me̦du ņē̦muši tikai ar kuoka mekšītēm Etn. II, 123. kam tu mani mazu kūli ar tuo putras mekšerīti (Var.: mieturīti) BWp. 3049.

Avots: ME II, 594

‡ mošeņ Auleja (auch: mošeîśť), Pilda, vielleicht. Vgl. ‡ mušeņ.

Avots: EH I, 827

‡ muše̦kli Bērzgale "netīrumi".

Avots: EH I, 836

mušele (unter muša): auch BW. 33600 var.

Avots: EH I, 836

‡ mušeņ Kalupe, Nautrēni, Pilda, Zvirgzdine, mušiņ Warkl., Sprūdžs Asaru liekņa 73, mušît Nautrēni, Pilda, vielleicht, wahrscheinlich. Aus poln. (od. wruss.) moz̃e (das auch in dieser Form Zb. XVIII, 238 vorkommt) umgebildet? Vgl. ‡ mošeņ.

Avots: EH I, 836

nekaše̦ns: "böse, zänkisch" (mit -e̦n- ) Seyershof: nekâše̦na mātīte - katru dienu strīdas ar citām mātītēm. n. suns - vie˙nādīgi plēš.

Avots: EH II, 13

nekaše̦ns, hässlich, widerlich, abscheulich Freiz., Neik.; ["negants; ein Störefried" U.].

Avots: ME II, 718

‡ nùočušet Dond. "verlöschen": ugunskurs jau nuočušejis.

Avots: EH II, 37

nùošekstêt, (Warkl., nùošekšêt Warkh.) = nùosekšķêt: brūver[i]s sēd nuošekstējis BW. 19612 var.

Avots: ME II, 865

nùošerpis, verkommen, heruntergekommen.

Avots: ME II, 865

‡ nuošervêt Ruhental, = ‡ nùošērvêt, schmutzig werden.

Avots: EH II, 94

uõkšeris AP., PS., Salis, Wolmarshof, uõkšķeris Bauske, Kand., Selg., uokšķeris U., Nigr., ùošķeris ² Bers., Golg., der Schnüffler: kuo jauna, uokšķeri, man atkal teiksi? Lautb. Zugrunde liegen wohl alte nomina agentis *uo(k)ster- und *uo(k)stiā (vgl. Zubatý BB. XVIII, 245 f.).

Avots: ME IV, 416

‡ paklaũšenêt Siuxt, sich erkundigen, erfragen: paklaušenēja, kur var dabūt. kas tad nuo svešurienes jē̦rus pirks, - paklaušenēja te˙pat.

Avots: EH II, 142

‡ palšenieks, ein falscher Mensch: svainīt[i]s liels p.: alus muca pagrabā, mani sūta klētiņā BW. 26206, 6 var.

Avots: EH II, 152

[pañkšene, ein dünner Mehlbrei Wolmarshof.]

Avots: ME III, 78

pašele (unter pašala): auch Warkl. n. FBR. XI, 108 und 122. pie tās (scil.: ustabiņas) maza pašelīte Pas. IX, 455 (aus Jāsmuiža).

Avots: EH XIII, 178

pašele, s. pašala.

Avots: ME III, 112

‡ pašelis Saikava, = pašele.

Avots: EH XIII, 178

‡ paũkšene Ramkau, Silene vulgaris.

Avots: EH XIII, 184

pēkšenes, polygala: pēkšņi saslimušus bē̦rnus.. ārstē ar pēkšenēm Etn. I, 29; pẽkšeņi Salis, eine Art Pflanzen (die auf mechanische Einwirkung mit gewissen Tönen reagiere).

Avots: ME III, 207

pìešempt, gierig und reichlich (ein gewisses Quantum) saufen: guovs piešempa padziras Druw. n. Etn. IV, 163.

Avots: ME III, 300

‡ pirkšelêt(iês) PV., = pirkšêt II.

Avots: EH XIII, 237

‡ pirkšelis PV., = pir̃kšķis II.

Avots: EH XIII, 237

plakšenes Kreuzb., plakšines Warkl., eine Art Pflanzen.

Avots: ME III, 317

plaušenieki,* mollusca gastropoda pulmonata Konv. ² 1054.

Avots: ME III, 327

prašenêt Biel. n. U., Annenhof in Kurl., = prašinât, prašņât.

Avots: ME III, 378

prìekšel˜le* Dr., die Vorhölle, das Purgatoriuin.

Avots: ME III, 395

priekšene U., = prìekša.

Avots: ME III, 395

priekšenieks, prieškanieks (ška aus šķe) Schwanb., prìekšinieks ² Mar. n. RKr. XV, 131, priekšeniece, = priekšauts, die Schürze: vīrs apjuozies ar ādas priekšenieci Poruk II, 56.

Avots: ME III, 395

puišelis, eine mechanische Vorrichtung zum Heben Dunika, Kandau; s. auch puisis.

Avots: ME III, 404

I puĩšelis (unter puĩsis): kuŗš p. mani ņēme BW. 19899.

Avots: EH II, 321

pùrkšekls ² Bērzgale "jem. mit ungepflegtem Haar".

Avots: EH II, 328

‡ pušelnīca AP., Femininform zu pušelniẽks.

Avots: EH II, 336

pušelniẽks,

1): auch AP.; ‡

2) = pusgraûdniẽks Nerft n. BielU., Warkl.; ‡

3) der Teufel ("als
p. Gottes") Warkl.

Avots: EH II, 336

pušelniẽks Bielenstein Holzb. 515, Peb., Lis., Kl., Meiran, Warkh., Warkl., Gr.-Buschhof, Mesoten, Lub., Oppek., pušeniẽks Frauenb., Manz., ein Hälftner, der gemeinschaftlich mit einemandern ein Gesinde besitzt oder bewirtschaftet U.: ciemā dzīvuo divi pušelnieki Aps. V, 4. bijis viens bagāts un nabags saimnieks vienās mājās pušenieki LP. V, 185. tautu meita, vai tu mana pušeniece? kur man mieži līdumā, tur tev ruozes maliņā BW. 28251. aiziešu pār ruobežu sievas ņemt, lai nuopūta pušenieces kā dūdiņas pakaļā 9969, 1. pušenieks "der Nachbar" Grünh. n. Etn. IV, 167. Wohl aus *pušḷnieks < *pušlinieks (für puslinieks, s: dies); zur Bildung vgl. pusgraudnieks und zur Kürzung cepelnieks < *cepḷnieks < ceplinieks "ar dzelzi apkalts nūjas gals pannas izjemšanai nuo cepļa uguns" Zaļmuiža.

Avots: ME III, 437

pūšelnieks St., = pùšļuôtãjs.

Avots: ME III, 451

pušeniẽks (unter pušelniẽks): auch FBR. XVII, 28 (aus dem J. 1683), ( ein näherer Nachbar") Blieden, (ein Nachbar) Lesten n. FBR. XV, 31: pušenieka sētiņā BW. 15823. kaimene pušeniece 3692, 1; pušenieki "mãjas, kas līdzīgi blakā ir" Frauenb.

Avots: EH II, 336

‡ pušmaĩšelis Behnen n. FBR. XVI, 143 "?".

Avots: EH II, 337

‡ rak˙še! Sonnaxt, Interj., = raũg(i) še! (hieraus entstanden).

Avots: EH II, 352

rāše: dižā rāše, alcea rosea; mazā rāše, lavatera trimestris Mag. IV, 2, 58. Wohl mit -a zu lesen.

Avots: ME III, 498

ruoše̦ns U., = ruošîgs.

Avots: ME III, 583

rukšelis (unter ruksis): rukšelītis Degunen.

Avots: EH II, 383

ruše̦ns Wid., locker.

Avots: ME III, 564

sašekstêt C., sašekšķêt Saikava, vor Schmutz hart werden: zeķes sašekstējušas.

Avots: ME III, 754

sašèmpt ² , aussaufen; guovs sašem visu dzērienu Gr.-Buschhof.

Avots: ME III, 754

‡ saverkšelêtiês Ramkau, = saverkšķêt I 2.

Avots: EH XVI, 465

še, Adv., hier: vai puoļuos, vai leišuos, vai še pat (hierselbst; gew. zusammen geschrieben) Kurzemē BW. 9797, 1. neredzēja ne˙viena cilvē̦ka ne še, ne tur (weder hier, noch dort) LP. VI, 299. še un te L., hier und dort. pa mežu bradājuši še tuo, te tuo (hier dieses, dort jenes) pavē̦lē̦dami, vienā vietā strādniekus... nuorādami Blaum. Skal. ug. 9. še! da hast du! (beim Reichen eines Gegenstandes). še (nu) tev! da hast du es nun! še tev brīnumi! LP. V, 318. še tev, kuo dabūjis! 114. še nu tev! nu ir maize pa˙galam, un pili arī nevar vairs atrast VI, 303. atnāk ķēniņš un atruod pilnu pagrabu ar zagļiem. še nu tev! 324. še tev nu, kuo ve̦lns tam klāt dzinis! VII, 217. Mit dem analogischen š- von šis (s. dies) für s-; vgl. li. šè "hier" (Lit. Mit. I, 362 und AfslPh. XXXIX, 284), aksl. se "ecce", lat. hice "dieser" u. a., s. W. Schutze Quaest. ep. 395, Būga РФВ. LXXV, 143, Walde Vrgl. Wrtb. I, 452 ff.

Avots: ME IV, 13, 14

‡ *šebêtiês, zu erschliessen aus ‡ apšebêtiês.

Avots: EH II, 624

šebinât: auch Hofzumberge.

Avots: EH II, 624

šebinât Schibbenhof, = (ap)šķebinât: tas viņam šebināja dūšu RA., das erregte in ihm Ekel.

Avots: ME IV, 14

‡ še̦biski (sic!) "jāteniski" Behnen n. FBR. XVI, 149: laid (= brauc) š. pa grepi (= grambu)!

Avots: EH II, 624

še̦braks,

1): ein (altes
Alt-Bergfried. Würzau) Kleidungsstück (verächtlich) Bixten; ein alter Frauenrock Schnickern; "ve̦cs puskažuoks vai vatē̦ti svārki" (mit "e" ) Odziena;

2): ein nachlässiger, ungewandter, schwerfälliger Mensch
(mit "e" ) Mar.

Avots: EH II, 624

še̦braks,

1) "ein kurzes Wams"
Alksnis - Zundulis; še̦braki, ein Frauenrock Schibbenhof; vgl. šabraks;

2) ein träger Mensch
Schibbenhof.

Avots: ME IV, 14

‡ še̦ga Sarraiken n. BielU. "nasse Schneemassen, die im Meere schwimmen".

Avots: EH II, 624

‡ šei BW. 17853, 1, hier.

Avots: EH II, 624

šeiba (vielieicht mit hochle. ei aus ī) Kokoreva, ein alter Pelz (?).

Avots: ME IV, 14

‡ šeĩckiņa Seyershof, eine gewisse Speise ("putriņa").

Avots: EH II, 624

šèikstaines ² Bers., eine Haferart mit aliseitig verzweigter Rispe; šèikstains ² , eine aliseitig verzweigte Rispe habend.

Avots: ME IV, 14

šeikste, eine Rute U. (zum Dachdecken [mit èi ² ] Sessw.); = šķeiste (mit èu) Sessw., N. - Schwanb., Grawendahl; eine lange Rute ohne Äste (z. B. die Angelrute) Saikava (mit èi ² ); eine kleine, dünne Holzstange Holmhof: šèiksti ² ar pāršķe̦ltu galu lietā ābuolu nuojemšanai nuo kuoka. Dissimiliert aus *šķeikste (vgl. šķeiksta und škeiste)?

Avots: ME IV, 14

šeikstêt,

1) in die Länge schiessen, auswachsen
(namentl. in der Zstz, mit iz-) Bers.;

2) = nīkt, zu nichte gehen: stāds šeĩkst Bauske. In der Bed. 1 wohl zu šeikste; in der Bed. 2 zu šei(k)sts?

Avots: ME IV, 14

‡ šèikstîtiês (?) Plm., Smilt. "ākstīties". Laut einer Person aus Smilten, sei dort nur ein gleichbed. žeîkstîtiês bekannt.

Avots: EH II, 624

I šèiksts: nee̦suot ... ne˙kāds vēja grābslis, ne˙kāds š. Aps. J. Raksti I ² , 121.

Avots: EH II, 624

I šèiksts Smilten, "= âksts";"žāksts".

Avots: ME IV, 14

II šèiksts ² , -s Erlaa, N. - Schwanb., Sessw., = šeikste, eine lange, schlanke Rute.

Avots: ME IV, 14

‡ III šèiksts ² Bers. "nieks": š. par zivīm, kad tik zupa. Vgl. šeists.

Avots: EH II, 624

šeima Lubn. n. Etn. III, I, šeime Lubn., šèims ² Saikava, das Seil (z. B. an der Fähre): pluosta š.; aus r. шéйма "ein Ankertau".

Avots: ME IV, 14

‡ šèimis ² Saikava, das Seil an der Fähre; vgl. šeima.

Avots: EH II, 625

‡ šeine Pas. VII, 19 (aus Lettg.), = šeiene: iet uz šeîni Marienhausen.

Avots: EH II, 625

I šeĩplis Bauske, ein bei der Arbeit ungeschickter Mensch.

Avots: ME IV, 14

II šeiplis Wid., ein Spötter; wohl ein Lituanismus, vgl. das echtle. atsiept.

Avots: ME IV, 14

šeipluôt, grieflachen Nerft n. Mag. IV, 2, 141, U.; wohl ein Lituanismus.

Avots: ME IV, 14

šeists: s. dazu Sehwers Unters. 129.

Avots: EH II, 625

šeists, ein Schimpfwort (Scheisskerl) Seew. n. U.; (scherzweise) nu ir šeistā oder man nuogāja pa šeisti U., die Sache steht schlecht, ist verpfuscht. Auf dem Deutschen beruhend.

Avots: ME IV, 14

šeĩt Jürg., šèit ² Prl., Selsau, Sessw., šeît C., Gr. - Buschh., Serben, Warkl., šeît ² Arrasch, Bauske, Dond., Grünh., Kandau, Salis, Selg., Wandsen, Widdrisch, Adv., hier, hienieden: viens raud - žē̦l pruojām jāt, uotram žē̦l šeit palikt BW. 13276, 2. šeit varam pierinduot... tautas dziesmas Pūrs II, 65. Wohl mit analogischem š- für s- aus *sei-t-; vgl. šej-ene und (zum -t-) Le. Gr. § 592.

Avots: ME IV, 14

šeitan Glück, U., (mit eî ² ) Bauske, Dond., Kand., Salis, Selg., Wandsen, šeitanâs Tadaiken, šeite̦n C., = šeit; vgl. teitan.

Avots: ME IV, 14

‡ šèitãn Blieden n. FBR. XVI, 101, hier.

Avots: EH II, 625

šeitanâs (unter šeitan): auch (mit eĩ ) Dalbe n. FBR. XV, 157, (mit èI ) Blieden.

Avots: EH II, 625

šeitu Asp. MWM. v. J. 1897, S. 722, = šeit: mit dem -u von šeju?

Avots: ME IV, 14

šej L., = šeju.

Avots: ME IV, 14

šeja Bers., = šej(i)ene: kad šejas gaitu nuobeigsi JR. VII, 47. Wahrscheinlich auf Grund von šejene neugebildet.

Avots: ME IV, 14

‡ šejat Ruj., Salis, da habt ihr! (beim Reichen eines Gegenstandes).

Avots: EH II, 625

šejene L., U., A. - Schwanb., Dond., = das Hier: nuo šejenes, von hier U. līdz šejenei, bis hieher U. nuo šejenes atlaidīs viņš jūs Glück II Mos. 11, 1, pa šejeni St., hier hindurch. līdz mani ņēmāt uz šejeni Lapsa - Kūm. 140. Anscheinend von einem alten loc. s. k̑ei (mit analogischem š- für s-) abgeleitet; vgl. auch šeit.

Avots: ME IV, 14

šejenietis: auch Blieden.

Avots: EH II, 625

šejenietis Spr., Etn. I, 59, Jaun. Dr. v. J. 1901, S. 327, ein Hiesiger.

Avots: ME IV, 14

šeje̦ns Wid., hiesig, šeje̦nais St., Mag. IV, 2, 141, U., ein Hiesiger: šeje̦ns cilvē̦ks Ruj., Wandsen, šeje̦nais cilvē̦ks Ruj., Salis. Vgl. gr. χεῖνος, (dor.) χῆνος "jener", wozu Prellwitz Wrtb. ² 134.

Avots: ME IV, 14

šejiena Kur. Nehrung, šejiene Fest., U., = šejenē.

Avots: ME IV, 14

šejiene (unter šejiena): auch (mit iê ) Dunika, Gr.-Buschh., Lixna, Wolmarshof.

Avots: EH II, 625

šejieniẽtis Wid., Bers., Fest., = šejeniẽtis: es nee̦smu šejienietis, bet nuo citurienes Ahs. n. RKr. XVII, 55. bruņnieki sākuši šejieniešus iekaruot Etn. II, 64. šejienietis nuobraucis e̦ngurniekuos LP. VI, 133.

Avots: ME IV, 14

‡ šejiet Fehteln, Kegeln, Lemb., Marzen, Smilt., Wilkenhof, Zögenhof, = ‡ šejat.

Avots: EH II, 625

šejietis: auch Erlaa, Lasd., Saussen, Würzau.

Avots: EH II, 625

šejietis Wid., Laud., N. - Peb., N. - Schwanb., Selsau, Wohlf., = šej(i)enietis.

Avots: ME IV, 14

‡ šejine Daudsewas n. FBR. XVII, 151, = šejene.

Avots: EH II, 625

šejpus Bers., C., AP., Präpos., Adv., diesseits: viņpus upes kupla liepa, šejpus smuidrs uozuoliņš BW. 12460 var.

Avots: ME IV, 14

šeju U., Adv., = še, hieselbst L.: stāvi šeju! Glück Hiob 33, 5. paliec šeju (Var.: teju)! BW. 28472 var. šeju pat Vidzemē 10604, 2. Aus še . ju (in tuo-ju).

Avots: ME IV, 14

šejup Biel., hierher.

Avots: ME IV, 14

šek (unter šekur): auch Orellen; "da hast du!" (beim Reichen eines Gegenstandes) Kaugershof.

Avots: EH II, 625

še̦ka, = še̦kums, die Gabelung eines zweigipfligen Baumes: nuo tās še̦kas iznāks labs malkas klucis Wain. Wohl aus li. šakà "Ast".

Avots: ME IV, 14

‡ šeķaîns Pilten n. FBR. XX, 46, schekkig Dunika: š. zirgs Dunika.

Avots: EH II, 625

‡ šeķerêt Lubn. "suchen, sukstīt".

Avots: EH II, 625

‡ šeķis,

1) ein Scheck
Dunika (hier auch von jem., dessen Bart nur an áiner Seite ergraut ist), Frauenb., (nach Fil. mat. 63) Grenzhof;

2) ein Schwächling
Frauenb.

Avots: EH II, 625

‡ šek˙patēm Orellen, hierselbst.

Avots: EH II, 625

še̦ks, die Dolie, der Zapfen (für das Rude r am Boot: airi, kurus ieliek laivas malās iedzītās staklītēs (še̦kuos) Antrop. II, 73. Zum Vorigen?

Kļūdu labojums:
Rude r = Ruder

Avots: ME IV, 14, 15

‡ šekšelis "nuosmulējies bē̦rns" Walk; (šekšels) ein Schimpfname (z. B. von einem kleinen, schmutzigen Widder) N.-Peb.

Avots: EH II, 625

šekšēlis: "nelāga, piedauzīgs cilvē̦ks" Wessen.

Avots: EH II, 625

šekšēlis, einer, der sich besudelt hat Warkh.

Avots: ME IV, 15

šekšêt Warkl., schmutzig werden; wohl aus sekšêt.

Avots: ME IV, 15

I šekste U. (unter šeikste), Bers., Smilt., eine Rute: ņem nu šeksti ruokā! a˙re kur cūka iegājusi dārzā Smlit. Reimwort zu žekste.

Avots: ME IV, 15

II šekste,

1) Unflat,
Schmutz Saikava, Warkl., "ieauguši netīrumi" Bauske, Gr. - Buschh.;

2) ein Schmutzfink
Meiran. Vgl. sekša, sekš(ķ)êt.

Avots: ME IV, 15

šekstelis, ein physisch verkommenes Individuum (auch von Tieren und Pflanzen) Pilda.

Avots: ME IV, 15

‡ *šēkstêt, zu erschliessen aus ‡ nuošēkstêt.

Avots: EH II, 626

šekstêtiês (namentl. in der Zstz. mit nùo-) Meiran, sich besudeln.

Avots: ME IV, 15

šekte,

1) der Stiefelschaft;
aus nd. schecht;

2) die Wange an der Flinte:
flintes atslē̦ga, gailis un vaigs, kuru ve̦ctē̦vs sauca par šekti A. XXI, 535.

Avots: ME IV, 15

šeku (unter šekur): auch Allendorf, Orellen, Smilt, (mit e, > hochle. a ) Kaltenbr., Pilda.

Avots: EH II, 625

še̦kumaîns, gegabelt: š. uozuols LP. I, 1 11.

Avots: ME IV, 15

še̦kums,

1): kuoka š. Siuxt; še̦kuma arkls ebenda;

2): auch Grob., Neuhausen, Siuxt; die Stelle, wo zwei Wege im spitzen Winkel zusammenlaufen
Diet.; ‡

4) "(spalvu) kušķis" Nötk.: ķerties kam še̦kumā ("pakausī matuos" [?]).

Avots: EH II, 625

še̦kums Bauske, Behnen, Dond., Jürg., Kand., Selg., Siuxt, Wandsen,

1) ein gabeliger Ast
U.; die Gabelstelie des Astes U., Druw., Grawendahl,Geistershof, Gramsden, des Baumes Annenburg, Laud.; der Baumgipfel Depkin n. U.: dē̦lu māte iesprūduse sausa kuoka še̦kumā (Var.: starpiņā) BW. 23628. kuoku še̦kumuos Konv. ² 1887. medinieks nuolicis burvja piķi uozuola še̦kumā LP. VI, 723;

2) die Gabelung der Beine
(U., BW. 34777, Grünwald, Laud., Selg., Odensee, Gramsden, Kalnzeem) oder der Hosen: jaunībā trakumā zars ieskrēja še̦kumā Lennew.;

3) das Schlüsselbein
Kawall n. U.; "kājas stilbs" Wenden. Vgl. šakums und das echt le. se̦kums.

Avots: ME IV, 15

šekur: auch Orellen, (mit a < e, ) Kaltenbr.

Avots: EH II, 625

šekur, Adv.,

1) (verkürzt) šeku Serbigal n. FBR. IV, 58, Salis, Wessen, šek Serbigal n. FBR. IV, 58, hier
Aahof, Lis.: šekur es ne˙kad neešu bijis Mar. n. RKr. XV, 139. šekur ēd šās kaņepītes! Pas. IV, 383;

2) auch še̦kur Warkh., hierher:
atspēra mani šekur LP. VI, 779 (aus Peterskapelle), še̦kur bruokast! Pas. V, 149 (aus Welonen). Aus še . kur.

Avots: ME IV, 15

šelderêt,

4): auch (mit el˜ ) Bauske.

Avots: EH II, 625

šelderêt, -ẽju,

1) taumelnd, wankend gehen
(mit èl ² ) Saikava;

2) etwas ohne Bedacht machen
(mit èl ² ) Saikava;

3) (eine Flüssigkeit) rütteln
Meiran;

4) verprassen
Kurl. n. U.;

5) prahlen
Oberl. n. St. u. U. Refl. -tiês Prl. (mit èl ² ),

1) etwas ohne Bedacht tun:
tāds kâ šelderis, kuo te šèlderējies ² ! Saikava;

2) unaufmerksam tragend verspritzen Prl., "laistīties": kuo nu šèlderējies ² ! vai neredzi, ka piens līst laukā? Saikava. Vgl. šalderêt I und II.

Avots: ME IV, 15

‡ šelderiņi "ein Frauenrock" ("von Köchinnen auf Hochzeiten getragen") A. Leitāns.

Avots: EH II, 625

sèlderis ² , ‡

2) ein Verschwender
Bauske.

Avots: EH II, 625

šèlderis ² Kreuzb., Meiran, Saikava, šelders Wessen, ein Leichtsinniger, ein Windbeutel; ein Unzuverlässiger; ein Bönhase Oberl. n. St. u. U.: tu tik čāds šelderis vien esi kâ ar runu, tā ar darbu. izstāsti gan šuo un tuo, bet ne˙kā nepadari Saikava. Vgl. šalderis.

Avots: ME IV, 15

šèlderīša ² Saikava, ein leichtsinniges, unzuverlässiges Weib: kuo nu tu uz Madi skaties! nuo tādas šelderīšas ne˙kā laba nevar iemācīties Saikava.

Avots: ME IV, 15

šèlderiski ² , Adv., wackelnd, wankend Saikava: kuo tu ar nēšiem tik šelderiski ej, ka viss piens izlīst!

Avots: ME IV, 15

sẽļķe̦ns: s. dazu Sehwers Unters. 129.

Avots: EH II, 626

šeļķe̦ns, šeļķins, s. šēļķe̦ns.

Avots: ME IV, 15

‡ šèļmastība ² Kaltenbr., Schurkerei; abgeleitet von dem auf r. шельма beruhenden šèļma ² (dies auch in Višķi) "Schelm, Schurke".

Avots: EH II, 625

šel˜mis, der Schelm: atver, šelmi (Var.: šķelmi), staļļa durvis! BW. 25875, 6 var. šelmjam šelmja valuodiņa FBR. VIII, 143 (aus Rutzau). Nebst li. šelmis aus dem Deutschen

Avots: ME IV, 15

‡ šelnieks A.-Schwanb., ein Beil.

Avots: EH II, 625

šèlnieks ² , der Raum über dem Kelier Wid., Annenhof, Mar.; das Gebäude, worin die Kleidertruhen, die Aussteuerkisten der Mädchen u. dgl. aufbewahrt werden.

Avots: ME IV, 15

šelte: auch (mit èl ² ) Borchow.

Avots: EH II, 625

šelte, = šalte 4, eine Welie, eine Zeitlang: šituo šelti tika labi strādāts Wessen.

Avots: ME IV, 15

‡ šèlts ² , -s Borchow, Warkl., = šelte.

Avots: EH II, 625

‡ *še̦ltupes, ein Kraut ("zāles") Strods Par. vōrdn. 168.

Avots: EH II, 625

še̦maruôts, šemeruôts "?": še̦maruoti (šemeruoti JK. I, 83) vedējiņi BW. 13611, 3; vgl. šimaruots.

Avots: ME IV, 15

semilše (??), eine Kuh, die nicht von neuem milchend geworden ist Wid.

Avots: ME III, 816

šemperalus, eine Art Bier Alm. Kaislību varā 40. Aus nd. Schemper "Dünnbier" bei Frischbier II, 265.

Avots: ME IV, 15

šem̃pêt(iês) Dunika, schimpfen; aus nd. schempen.

Avots: ME IV, 15

šem̃pêt(iês) Dunika, schimpfen; aus nd. schempen.

Avots: ME IV, 15

‡ *šèmpt ² , zu erschliessen aus pìešempt und sašėmpt ² .

Avots: EH II, 625

še̦muruôts, kompliziert Gr. - Sessau: še̦muruots raksts, ein kompliziertes Muster. še̦na (> hochle. šana), = šene, šej(i)ene, das Hier: pruojām nuo še̦nas Blaum. (ähnlich Pas. V, 167, aus Warkl.). nuo še̦nas līdz Rīgai Kl. še̦nas tē̦vs, unser Wirt KI. še̦nas ziepes, zu Hause hergestellte Seife Grawendahl, Peb.

Avots: ME IV, 15

še̦na: auch Bers., Fehsen, Fehteln, Kokn., Kreuzb., Laud., Saikava, Stockm.

Avots: EH II, 625

*šendele od. šeñdelis Schibbenhof, = šindele: kuoks tâ lakstuo, ka nevar ne˙vienu taisnu šendeli izplēst Etn. IV, 129 (aus Setzen). Mit dem e von šķendeļi?

Avots: ME IV, 15

‡ šendelis A.-Kalz., Stockm. "ein zerstreuter Mensch".

Avots: EH II, 625

šene: auch Auleja, Baltinow, Bers., Borchow, Fehteln, Heidenfeld, Kaltenbr., Kalupe, Lixna, Lubn., Selsau, Weissensee, Višķi; šenes drēbe Meselau, zu Hause gewebtes Zeug. šenes meitas BW. 31801 var. (aus Serben). da šenei atbraukdami 12731, 1.

Avots: EH II, 625

šene U., Erlaa, Meiran, Saikava, N. - Schwanb., Sessw., Warkl., = šej(i)ene, das Hier: uz šeni Andrepno, hierher. labas dienas tevi uz šeni atnese Pas. V, 90 (aus Bewern). šenes ziepes AP., zu Hause hergestellte Seife. ni˙kas manis nevar nuo šenes izvest Pas. IV, 290 (aus Rositten). iešu nuo šenes Apsk. 1903, S. 376 (ähnlich Und. Psal. 38; Rainis Ant. un Kl. 99; MWM. VI, 331; IX, 685).

Avots: ME IV, 15

‡ šenejais Strods Par. vōrdn. 169, der Hiesige.

Avots: EH II, 625

šenene L., U., šeniene Bers., Meiran, Saikava, Warkl., = šene, šej(i)ene, das Hier: nuo šenenes Manz. Lettus, Adolphi, von hier, von hinnen. tie ir nuo šenenes aizgājuši Glück I Mos. 37, 17. nuo šenenes nekļūsiet nuost gājuši 42, 15. Kristus brauc nuo šenenes uz debes[i] aus einem alten Gesangbuch.

Avots: ME IV, 15, 16

‡ šenenieks Fest., der Hiesige.

Avots: EH II, 625

šeniene (unter šenene): auch Auleja, Borchow, Lixna.

Avots: EH II, 625

‡ šenienietis Warkl., ein Hiesiger.

Avots: EH II, 625

‡ šeniete Strods Par. vōrdn. 169, = šejiena.

Avots: EH II, 625

‡ šenijais Saikava, der Hiesige.

Avots: EH II, 625

šeņ̃ķis, die Schenke.

Avots: ME IV, 16

še̦npus: auch Odziena, Stockm.

Avots: EH II, 625

šē̦npus Bers., Katz., Stelp., Präpos., = šaipus.

Avots: ME IV, 16

še˙pat Wid., Spr., Adv., hierselbst: sagaidi tuo še˙pat! JK. V, 1, 40. dē̦ls gribēja iet uz Be̦rlīni, bet tē̦vs teica:"palieci še˙pat!" LP. VI, 316. še˙pat (Var.: te˙pat) muiža upmalē BW. 31410 var.

Avots: ME IV, 16

šepčuks U., = še̦puks.

Avots: ME IV, 16

šeperis: šepeŗi - zaraini kuoki, kuo liek ābuoliņa gubām vidū Blome.

Avots: EH II, 625

šeperis, gew. der Plur. šeperi, Stangen, woran man die wachsenden Bohnen befestigt Peņg. Sakņu dārzs 65: viņš paklupa pār kādu pļavmalā nuosviesiu šeperi A. v. J. 1902, S. 245,Grawendahl, Lennew., Stoiben. - Vgl. žeperis.

Avots: ME IV, 16

I šepka U., der Schaft, der Flintenschaft.

Avots: ME IV, 16

II še̦pka: "par augumu lielākās drēbēs ieģērbies puika" Sermus; ein Halbwüchsling (geringschätzig) Kegeln, Wilkenhof, Wolm.

Avots: EH II, 625

II še̦pka U., comm., = še̦puks.

Avots: ME IV, 16

I šepte, das Geschäft, der Laden Wid.; Plur. šeptes, Geschäfte, Geschäftsangelegenheiten; aus nd. scheft.

Avots: ME IV, 16

II šepte: me̦lna š. BW. 34824.

Avots: EH II, 625

II šepte, der Schaft, der Flintenschaft U., Lasd., der Mechanismus des Flintenhahns Dunika: sākuši sisties... ar plintes šeptēm Upīte Medn. laiki. ruokas aizķēris aiz struoba un šeptes ebenda.

Avots: ME IV, 16

šeptêt, šeptêtiês A. v. J. 1898, S. 56, Geschäfte treiben.

Avots: ME IV, 16

šepteniẽks Wid., šeptiniẽks, wer Geschäfte treibt.

Avots: ME IV, 16

‡ šepts, -s BW. 35674, = šepte II.

Avots: EH II, 625

še̦pu, Interjektion: juostas gali (gāja) šipu še̦pu BW. 5726.

Avots: ME IV, 16

še̦puks, ein unkonfirmierter Junge, Halbwüchsling Linden u. W. - Livl. n. U., jemand, der noch nicht für fähig angesehen wird, den Mädchen den Hof zu machen Mag. XIII 3, 55: kādi puiši... bij... kruogā? bij tik tādi še̦puki Mag. XIII, 3, 55.

Avots: ME IV, 16

še̦raks, ein dunkelgrauer, leinenet Frauenrock Rutzau n. Etn. II, 17.

Avots: ME IV, 16

‡ šerba Lubn. "Suppe": lai cik tuo zivju, bet kur tā š˙!

Avots: EH II, 625

‡ šèrbiņas ² (Mar.) mest Kreuzb., Laud., Serbig., = žerbiņus mest (unter žerbiņš).

Avots: EH II, 625

še̦rbs, Tabaksöl Bers., Laud.

Avots: ME IV, 16

‡ II še̦rbs "Scharf; unduldsam" (mit e̦r̂ ² ) Pētemieki; "ātrs" Baldohn: š. zirgs.

Avots: EH II, 625

še̦r̃buļi: auch Bixten, (mit è̦r ² ) Mar., (mit "e̦r̂" ) Erlaa. Aus dre̦buļi + še̦rmuļi?

Avots: EH II, 625

šē̦r̃buļi Schujen, Sermus, = šermeles, še̦rmuļi: es tâ pārbijuos, ka še̦rbuļi vien pa kauliem pārgāja AP., Erlaa, Stockm.

Avots: ME IV, 16

šerît: auch Gaweesen, Neuhausen.

Avots: EH II, 625

šerît Naud., die Notdurft verrichten; vgl. serît.

Avots: ME IV, 16

‡ šer̂kstêt Lubn. "čīkstēt": kakls šerkst.

Avots: EH II, 625

*še̦rla od. *še̦rls "?": tuo še̦rlā pārvērš saules stars MWM. VII, 247; vgl. šarla und šķe̦rla.

Avots: ME IV, 16

šē̦rmarkas Warkl., = še̦rmas.

Avots: ME IV, 16

še̦rmas, = šermeles: šermas un trīsas iet Lubn. še̦rmas vien pār kauliem gājušas Pas. V, 294 (aus Welonen).

Avots: ME IV, 16

šermeles L., U., (mit er̃ ) Gr. - Sessau, (mit er̂ ) Saikava, šermeļi Wid., AP., Dond., Schauder, Grauen: kad es dzirdu par čūskām runājam, te man tūliņ šermeles skrien pār kauliem Saikava. šermeles vien nuogāja pār muguru Gr. - Sessau. šermeles me̦tas tuo ierauguot AP. šermeļu jūtas Celm. Vgl. sērmelis

Avots: ME IV, 16

I šermetes AP., = šermeles.

Avots: ME IV, 16

II šermetes "weissgegerbtes Leder zum Pferdegeschirr" Peb., Geistershof.

Avots: ME IV, 16

še̦r̂muoņi Saikava, = šermeles, še̦rmuļi.

Avots: ME IV, 16

‡ še̦r̃ms Liepa "allzu sauer": še̦rmi kāpuosti.

Avots: EH II, 625

‡ sḕ̦rmûkšene N.-Peb., eine Ebereschenbeere.

Avots: EH II, 482

še̦rmulaîns, schaurig, grausig: Hofmaņa še̦rmulaiņā novelē Vēr. Il, 929.

Avots: ME IV, 16

še̦r̂muļi: auch (mit e̦r ) Nötk., N.-Peb.; ein Sing. še̦r̃mulis dass. in Sessau.

Avots: EH II, 625

še̦r̂muļi Arrasch, Drosth., Jürg., Kreuzb., Neugut, Raiskum, Sauken, Sessw., (mit e̦r̂ ² ) Bauske, Ruj., Salis, Selg., Sessau, Zögenhof, še̦rmuļi Ronneb., še̦rmuļi Wid., Schwanb., Odsen, Druw., Aahof, Festen, N. - Laitzen, Bers., Lennew., AP., Aistern, Laud., Mar., Alswig, Dunika, Grünw., šer̂muļi Saikava; daneben in Stuhrhof und Schibbenhof auch der Sing. še̦r̂mulis ² , = šermeles: še̦rmuļi pārskrēja pār visiem kauliem A. v. J. 1896, S. 573 (ähnlich: A. XI, 178; Vēr. II, 1417, Dunika, Grünw.). auksti še̦rmuļi lien pār muguru A. Upītis J. 1. 28. caur visu dvēseli šermuļi skrien Saikava. cilvē̦ku pārņe̦m še̦rmuļi Bess. Ainējam še̦rmuļi māc Seifert Chrest. III, 2, 114,

Avots: ME IV, 16

še̦rmulis N. - Sessau und W. - Livl. n. U., Neuermühlen, (mit e̦r̂ ² ) Schibbenhof, = se̦rmulis, das Hermelin. Wohl ein Lituanismus; vgl. li. šermuõ

dass. und das echt le. se̦r̂mulis.

Avots: ME IV, 16

I še̦rpaks Podunai n. Mag. IV, 2, 142, Oberl, n. U., Bērzpils, der Steinhase, Spitzkopf (lepus timidus L.) RKr. VIII, 83.

Avots: ME IV, 16

II še̦rpaks ² Aiviekste, = še̦rpuks oder če̦rpaks ² Stockm. Wohl auf r. черпáкъ beruhend.

Avots: ME IV, 16

‡ šèrpes ² Saikava, = še̦r̂muļi.

Avots: EH II, 625

še̦rps: "ātrs, straujš; leicht zu erzürnen" (mit e̦r̃ ) Behnen, Schnickera; "bargs, dusmīgs" (mit e̦r̃ ² ) Kand.

Avots: EH II, 625

še̦rps Bershof (mit e̦r̂ ² ), Bielenstein Holzb. 472, Stuhrhof, Adv. še̦rpi, scharf (eig. und fig.): neesi jei tik še̦rps! saņenrsim labi še̦rpi (wolien wir uns scharf an die Arbeit machen), lai ātrāki nuobeidzam. cik ūdens še̦rpi te̦k! Aus nd. scherp.

Avots: ME IV, 16

šḕ̦rpuks ² , ein Gefäss, womit man in der Badstube Wasser schöpft Gr. - Buschh.: uzlej vēl vienu še̦rpuku gara!

Avots: ME IV, 16

*še̦rpule od. *še̦rpulis "?": būs... ļautiņiem še̦rpuļu krekliņš Rainis Uguns un nakts 18.

Avots: ME IV, 16

še̦rpuļi Kokn. "= še̦rmuļi".

Avots: ME IV, 16

še̦rtaunieks Wessen, = šārstaunieks.

Avots: ME IV, 16

*šerte, in der Verbindung par šerti, zum Scherz Nerft n. U. Nebst oder durch li. žertas aus poln. resp. wruss. žart "Scherz"; mit dem š- (wenn zuverlässig) aus d. Scherz?

Avots: ME IV, 17

šertêt U., -ẽju, še̦rtuôt U., Bers., scherzen.

Avots: ME IV, 17

še̦ruks: auch Kl.-Salwen, Kurmene, Schönberg.

Avots: EH II, 625

še̦ruks, ein (verheirateter) Viehpfleger und Hirt (namentl. auf Gütern) zwischen Bauske u. Nerft längs der li. Grenze. Als ein Lituanismus zu li. šérti "füttern"?

Avots: ME IV, 17

‡ še̦rva Kalupe n. FBR. XVIII, 41, Schmutz.

Avots: EH II, 626

šèrbe ² Saikava "Nachbleibsel von Tabak am Pfeifenboden": es tev iesmērēšu šerbi aiz lūpas! Saikava.

Avots: ME IV, 16

šer̂ve: Schmutz auf der Haut (mit er̃ ) A.-Autz, Dobl., Ekau, Mesoten, Neugut, Nigr., Zerrauxt; Schinn., Schelfer (mit er̂ ) A.-Bergfried.

Avots: EH II, 626

šer̂ve Bers., šèrve ² Saikava, Schmutz auf der Hand Lennew.; vgl. šarve und šērve, sowie allenfalls Petersson Ar. u. atm. St. 52.

Avots: ME IV, 17

‡ *šervêt, zu erschliessen aus ‡ apšervêt und ‡ nuošervêt.

Avots: EH II, 625

‡ šesdesmit Auleja, Pilda, šes˙desmit Višķi, sechzig. Durch r. шесшьдесят beeinflusst?

Avots: EH II, 626

‡ šeš˙desmit Višķi, sechzig.

Avots: EH II, 626

I sešenīte (?), eine Mütze aus Iltisfell Bielenstein Holzb. 596; fur sešķenīte (vgl. sescene?

Avots: ME III, 821

II sešenīte "ein gewisses Leinwand : dvieļi austi sešenītē N.-Bartau.

Avots: ME III, 821

‡ šeši Višķi, = seši.

Avots: EH II, 626

še̦sta Bers., = šķe̦sta, eine Strohdachrute; aus še̦sts . šķe̦sta?

Avots: ME IV, 17

še̦sts Spr., eine Stange; aus r. шестъ dass.

Avots: ME IV, 17

‡ šete Kalnemois, Marienhausen, da habt ihr (für še beim Anreden von mehreren Personen): š. jūsiem! Pas. VI, 369 (aus Rositten).

Avots: EH II, 626

šeterzâle (?) Wid. oder šetera (?) zâle RKr. III, 69, anemone hepatica L.; für šķeterzâle?

Avots: ME IV, 17

‡ ševelêtiês Liepna "ar sevi nuodarbuoties, ruotaļāties (meist von Kindern): jam labi vienam pašam š. Aus r. шевелиться?

Avots: EH II, 626

‡ ševis Nerft, ein Lügner: tas bij š., kas tuo teica.

Avots: EH II, 626

šiše Kurische Nehrung, Adv., = šite; vgl. li. šičia.

Avots: ME IV, 19

‡ šmīkšenīca PV., eine Rute od. Peitsche.

Avots: EH II, 649

sošeja, die Chaussée Saikava.

Avots: ME III, 980

‡ šušèrne ² Kaltenbr., die Malzdarre.

Avots: EH II, 658

svešenieks (unter svešiniẽks): auch Seyershof; bāleliņi svešenieki (Var.: svešinieki) palikuši BW. 3865 var. kas tā tāda svešeniece? 21365 var.

Avots: EH II, 615

‡ tâ˙pašeņ Kalupe, = tâ˙pat 1.

Avots: EH II, 671

‡ tēkše Wolm. n. Latv. Saule, S. 617, das harte innere Häutchen einer Erbsenschote; das Häutchen um das Eingeweidefett beim Vieh.

Avots: EH II, 677

terkšele,

1) Plur. terkšeles, eine Schnarre
Fest.; tèrkšele ² , ein Spielzeug aus Holz zum Lärmen Geistershof, N.-Schwanb., Selsau;

2) einer, der viel und schnell spricht
(mit er̂) Gr.-Buschh.; "pļāpa" Meiran; "kas terkš" Nötk. (mit er̂); eine Schwätzerin Geistershof, N.-Schwanb., Selsau ("mit èr ² ).

Avots: ME IV, 166

ter̂kšelêt, schneu sprechen Gr.-Buschh.

Avots: ME IV, 166

terkšeniski, Adv., "?": terkšeniski skanēt Celm.

Avots: ME IV, 166

terkše̦ns,

1) die Schnarre
Kokn. n. U.;

2) "lielais pe̦lē̦kais strazds": cik viņa maziņa! nav ne tērkše̦na ² .. lielumā Vīt. 37.

Avots: ME IV, 166

tiepšelĩba B. Vēstn., = tiepĩba.

Avots: ME IV, 211

‡ tiêštiêšenẽm Siuxt, = tìešām 1: t. iet.

Avots: EH II, 688

trešele Dond., = trešala.

Avots: ME IV, 232

trešelniẽks, einer, der gemeinschaftlich mit zwei andern einen Bauernhof besitzt od. bearbeitet: tam nākšuoties savu trešelnieka vietu leišu mājās atstāt Janš. Bandavā I, 377. Zur Bildung vgl. pušelnieks.

Avots: ME IV, 232

trešetniẽks, 1/3 Lof. Livl. n. Bielenstein Holzb. 516.

Avots: ME IV, 232

tukšelniẽks, wer mit einer leeren Fuhre fährt: tukšelniekam zirgs bij jānuodze̦n nuo ceļa Kaudz. Vecpiebalga 12.

Avots: ME IV, 255

tukšeniẽks: auch Lesten,

1): auch Seyershof; ‡

2) jem., der mit einem unbeladenen Fahrzeug fährt
Seyershof.

Avots: EH II, 701

tukšeniẽks, s. tukšiniẽks.

Avots: ME IV, 255

tumše̦ns, etwas dunkel Segewold.

Avots: ME IV, 263

ukšele, eine Speise, Mehlbrei mit kleinen Fleischstückchen darin Dubenalken.

Avots: ME IV, 297

ūkšelis, ūkšens N.-Peb. "ein unruhig grunzendes Ferkel".

Avots: ME IV, 407

ūkšene (in alten Rechenbüchern), = ūkša I 1.

Avots: ME IV, 407

‡ ur̂šeklêt Borchow, mit einer Hacke (den Boden) auflockern.

Avots: EH II, 715

uršeklis,

3): auch (mit ur̃) Pilten (gebraucht zum Kartoffelgraben),
(mit ur̂) Borchow.

Avots: EH II, 715

uršeklis,

1) "?": nevarējis izprast, kādēļ kaķītis tura uršekļa prātu pret svešiem Pas. I, 328;

2) "ein grunzendes Ferkel"
(mit ùr ² ) Kalz.;

3) ein dem
kaplis ähnliches Gerat zum Auflockern der Erde Schibbenhof (mit ur̃ ).

Avots: ME IV, 308

vèi˙še ² ! Erlaa und Ogershof n. FBR. XI, 21, A. - Ottenhof, C., Bers., Fehgen, Golg., KatrE., Schwanb., Sessw., auch vejše! geschr., sieh (hier)! veiše, man ābuols kalē! A. XXl, 341. veiše, mās! viņš tev grāmatu atsūtījis Tirzm. 26.

Avots: ME IV, 525

vēkšele, comm., wer weint, schreit (z. B. von einer zänkischen Frau gesagt) Vīt.

Avots: ME IV, 554

vèkšelis ² Vīt., vèkšelnieks ² Vīt., = vēkšis.

Avots: ME IV, 555

verkšelêt, -ẽju,

1) sich gebärden, Grimassen schneiden
Vīt.;

2) ärgerlich knurrend sich mit Fragen aufdrängen
Vīt.;

3) schwatzen
Meselau.

Avots: ME IV, 540

ver̂kšelis,

1) einer, der Grimassen schneidet
Vīt.;

2) "kas verkš" Vīt.

Avots: ME IV, 540

*ve̦r̂kše̦kls (erschlossen aus ostle. var̂kšakłys Warkl. l "= raûdulis".

Avots: ME IV, 540

vēršelis (unter vḕrsis 1): auch Gr.-Buschh., BW. 19318, 1.

Avots: EH II, 778

vienkārše "eine einfächtige Weepe" St.

Avots: ME IV, 659

zalkšenãjs Nötk. "augs ar zalkšuogām".

Avots: ME IV, 684

žebiekše L., = žebieksne I.

Avots: ME IV, 800

zemilše, s. zẽmilža.

Avots: ME IV, 710

uõkšerêt AP., PS., Ronneb., ùokšerêt ² Lös., uokšerêt Lubn., uõkškerêt AP., Iw., Kand., Ruj., Salis, Selg., Siuxt, Stenden, Wandsen, ùokšķerêt ² KatrE., Kl., Nerft, uôkšķerêt Sessw., uokšķerêt Bers., Erlaa, Laud., uõšķerêt Adiamünde, Drosth., Līn., ùošķerêt ² Prl., uoksterêt Etn. IV, 162, -ẽju, schnüffeln, eifrig suchen: kuo tu te uokšķerē? Kand. brūtgāns... uokšķer un taujā, kuo nuo tevis dabūs A. XX, 483. ve̦lni . . . uokšķerē un prašina: kas te par smaku? LP. VI, 470.

Avots: ME IV, 415, 416

ã˙če, ãče˙ku, auch a˙če (wohl aus ā te še), Interj. der Hinweisung, des Erstaunens: āče, kas tad te? LP. VII, 150. [Eher wohl aus ā r(e)dz še!]

Avots: ME I, 235

àizde̦vas. Pl. t., Ausgeliehenes, Ausgeborgtes, ausgeliehenes Kapital, gew. àizde̦vums: še aizde̦vas un te tie augļi Etn. III, 145. aizde̦vu-kase, Leihkasse. In Drostenhof aizdeves ausgeliehene Sachen, wie Grütze, Fleisch, Butter u. a. aizdevẽjs, Gläubiger.

Avots: ME I, 22

‡ àizbũkš(ķ)êtiês, dumpf erschallen: tumšā istabā kas aizbūkšejās (aizbākšķējās Kl.) C.

Avots: EH I, 13

‡ àizbũkš(ķ)êtiês, dumpf erschallen: tumšā istabā kas aizbūkšejās (aizbākšķējās Kl.) C.

Avots: EH I, 13

àizgũtnĩba, Eifer, Wetteifer, Gier: par šādu rakstīšanas aizgūtnību katrs tuoreiz priecājās Müller 114. šeit nebeidzama aizgūtnība, Wettkampf, Wetteifer Pūrs III, 73. aizgūtnība pēc pasaules mantām A. XI, 583.

Avots: ME I, 28

àizpaļât: aizpaļāta meita Sessw., ein Mädchen, das man zu verleumden begonnen hat; ‡

2) verleumdend, bekrittelnd entfernen (wegbekommen)
Trik.: a. kuo nuo šejienes.

Avots: EH I, 41

àizraĩdît, tr., hinwegschicken: pļāvējus uz pļavu. še nuo klints izte̦k skaidrs avuots, aizraidīdams ūdeni uz Vaidavu LP. VII, 362.

Avots: ME I, 45

‡ àizriezt,

1) emporheben, ausbiegen
Sakstagals: a. galvu;

2) wegbiegen
(àizliekt) Warkl.: a. zaru nuo šejienes.

Avots: EH I, 46

‡ àizsvurkšt,

1) einen knurrenden Laut von sich geben (?):
suns... aizsvurkše un iekuode bē̦guošam sle̦pkavai kājā Pas. I, 260;

2) schwirrend hin-, wegfliegen
Festen.

Avots: EH I, 54

àizvadît, tr., weg-, hingeleiten, hinführen: aizv. uz pēdējuo dusas vietu. eņģeļu pulks apžē̦luotuos aizvadīja uz kāzu guodību Kaudz. M.; aizv. ganus, luopus, dem Hirten das Vieh auf die Weide zu treiben helfen. Refl. -tiês, mit Hab und Gut wegziehen: rītdien pat jūs variet aizvadīties nuo šejienes Alm.

Avots: ME I, 58

àizzviest, tr., verkleben, verleimen: sienas šķirbas aizzviež ar māliem Tirs., Sessw. spainis te̦k; še aizzvied ar maizi Kaul., Bers., Lub.

Avots: ME I, 61

akseļi Konv. ^1, akšeļi (Autz), akšuļi Biel. I, 474, Häcksel, gew. ekseļi, eksele.

Avots: ME I, 65

‡ al˜barêtiês Ahs., Frauenb., -ẽjuôs, albern, tollen: puišel, nealbarējies tik daudz! izturies rāms! Ahs. bē̦rni albarējas ebenda.

Avots: EH I, 67

amuols,

2) amuols: auch Lemsal, Ulpisch, amuoliņš: auch Jürg., Roop, Demin. amuolītis BW. 32402 var.: ceļa malas amuoliņš BW. 11966 var. četru lapu amuoliņu 29543, 3 var. zaļā amuoliņa (Var.: ābuoliņa, dābuliņa) 19035 var. še ziedēja balts amuols 29371 var. dažādās amuola sugas un pasugas: baltais, sarkanais un dze̦lte̦nais galvainais, dze̦lte̦nais lapainais, kâ arī dažādie vārpainie: ... dze̦lte̦nais, rudais, pe̦lē̦kais jeb zilais amuoliņš Janš. Bandavā II, 74; ‡

4) amuls Frauenb. "Honigtau",
amuols Dunika, Kurs. "lapu me̦dus": būs bagāts me̦dus gads - uz uozuoliem ir amuols Kurs. Zur Etymologie s. auch Būga Tiž. I, 426. Zur Bed. 4 vgl. li. ãmalas "Honigtau".

Avots: EH I, 69, 70

apdraiskât, tr., abtragen: drēbes. Refl. -tiês, sich ablumpen; apdraiskājies, schäbig, eine fadenscheinige Kleidung habend: še ienāca apdraiskājies cilvē̦ks Adsel.

Avots: ME I, 81

apgrìezt, Refl. -tiês 2: sich versah zu korrigieren in: sich's versah J. Al. ‡ Subst. apgriešanâs,

1) der Spielraum (bei der Arbeit), die Betätigung:
visa māju saimniecība . . . man japārre̦dz. man a. liela Janš. Dzimtene IV, 110;

2) "?": tāds cilve̦ks, kam, kâ saka, ir laba apgriešanās (wem alles gut vonstatten geht?),
var še būt par saimnieci Dzimtene ² III, 298.

Avots: EH I, 84

apķer̂t, ‡

3) a. darbus, eilig alle Arbeiten verrichten
Siuxt. ‡ Subst. apķê̦rums, das (einmalige, vollendete) Begreifen: ātrs a. šeitan var līdzēt Pump. R. I, 421.

Avots: EH I, 96

‡ apķezinât, besudeln Dunika, OB.: a. drānas, galdu. Refl. -tiês, sich besudeln: puišelis tâ apķezinājies, ka nevar ne nuomazgāt Dunika.

Avots: EH I, 96

‡ apkriželêt, bekritzeln: puišelis apkriželējis galdu Dunika, Kal.

Avots: EH I, 94

aplaĩskuôtiês, faul werden, sich auf die faule Bank legen: es šeitan negribu aplaiskuoties Lautb.

Avots: ME I, 99

‡ aplẽzêt Frauenb. "auffinden, einkreisen": puišeļi mūsu zirņus jau aplēzējuši; šķiņ nuost Frauenb. a. mežā vilku ebenda.

Avots: EH I, 98

apmukt,

1): muca apmukusi (= mucai stīpas nuomukušas) Wolm. tev spuole apmukusi Renzen; ‡

2) fliehend um etwas herumlaufen
(perfektiv) Dunika, Kal., Rutzau: puišelis apmuka ap istubas stūri; ‡

3) unter etwas fliehen
(perfektiv) Salis: a. nuo lietus apakš kuoka.

Avots: EH I, 103

apriñdas: auch im Singular: sacīja visai aprindai Kaudz. Jaunie mērn. laiki I, 38. rīkuojas še mazākā aprindā Kaudz. Vecpiebalga 96.

Avots: EH I, 109

apruoksnis,

1) dasselbe, was apruocis

1) Druva I, 910 [um Segewold];

2) Wirkungskreis:
jūs gan esiet bīstams cilvē̦ks, kāds tik re̦ti nāk tiesas apruoksnī B. Vēstn. še pie mums nav... tam apruoksnis U. b. 110, 44 (aus Druweenen);

[3) ein einen Ort umgebender Graben.
Lemsal].

Avots: ME I, 117

‡ apžebêtiês N.- Peb., = ‡ apšebêtiês.

Avots: EH I, 129

ã˙re, ãre˙če, ãre˙če vei Bers., A.-Peb. (aus ã redz(i) še), sieh, Ausruf der Heinweisung: ā˙re kur tē̦vs nāk, sieh, da haben wir nun die Folgen deines Treibens: āre˙če! pusrubulītis ruokā JR. IV, 85.

Kļūdu labojums:
Treibens: = Treibens.

Avots: ME I, 242

ar̂kls,

1) instr. s. arkļu BW. 28143 (aus Zirau), Demin. arklītis BW. 28003, 2, acc. s. arklīti 2314; kāju arklis Strasden "?"; spĩļu arklis auch Strasden; spĩgļu arkls Ramkau, = spīļu a.; stakļu a. Ramkau, = spīļu a.; še̦kuma a. Siuxt, = spīļu a.; ‡

4) auch mieta a., ein Teil des Flosses
Saikava: pluosta arklu sauc ij par mieta arklu, ij tâ˙pat par arklu. rīcāga viens gals pie pluosta pakaļas gala, uotrs pie arkla.

Avots: EH I, 129, 130

asaris [BW. 2717, in Neuenburg], PS., LP. 619, asars, aseris (li. ašerỹs und ešerỹs), Demin. asarītis, asariņš, [asarē̦ns BW. 34707],

1) Flussbarsch (Perca fluviatilis)
RKr. VIII, 105; IX, 94 [Zu ass "scharf", wie an. o,gr "Perca marina" (s. Lidèn Festskrift tillegnad K. F. Johansson 105 ff. und Göteborgs Högskolas? XXVI, 91 und Falk-Torp 1326 unter Uer), poln. jesiora "Fischgräte" (s. Pogodin 152) und altschwed. aghborre "Barsch" (s. Möller KZ. XXIV, 466 ² und auch Agrell, Baltoslav. Lautstudien 49)]. Sprw.: trinas kā asaris pa uolām, von einem zänkischen Menschen;

2) asari, ein Instrument, ein rundes Klötzchen, mit dessen Hilfe die die Rücklehne der Rohrstühle zusammenhaltenden Querhölzer gebogen werden
A. XXI, 441. - asarītis te̦k pa ceļu, bezeichnet in der Rätselsprache das Pferd, an li. ašvà, die Stute, ašutaĩ, die groben Pferdehaare aus Schweif und Mähne erinnernd, von Bielenstein (1000 lett. Rätsel 677) mit "scharfmähnig" wiedergegeben, RKr. VII, 73.

Avots: ME I, 143

aši [Sunzel], ašas in Walk, ašavi, ašavas, ašuvi (Fehteln), ašenes, Schachtelhalm (Equisetum), Binsen, auch ašķi, ažģi, kuoses, skuostas genannt (li. [asiaĩ oder] esiaĩ, Schachtelhalm, Kannenkraut, Binsen), māsai gāju panāksnuos, ašus bāzu kulītē BW. 26006. [Thomsen Ber. 253 denkt zweifelnd an eine Entlehnung von le. aši und li. asiaĩ aus den finnischen Sprachen: estn. ošja, finn. hosia "Schachtelhalm". Dies wärte möglich, wenn das li. Wort nur im Nordlitauischen vorkäme (gemeinlitauische Entlehnungen aus dem Finnischen sind sonst nicht sicher nachgewiesen). Le. ašķi neben aši entweder nach dem Nebeneinander von ašķi un aši (mit aš- aus as [t] j-) "Haare des Pferdeschweifes", wenn die beiden ašķi am Ende nicht gar identisch sind - man vergleiche hinsichtich der Bedeutung z. B. russ. хвощ "Schachtelhalm" zu хвост "Schweif", - oder gar aus der estnischen Nebenform oštja enstanden.]

Kļūdu labojums:
wärte = wäre

Avots: ME I, 146, 147

ataĩrêt, ‡ Refl. -tiês,

1) wegrudern
(intr.): a. nuo krasta;

2) herrudern
(intr.): a. līdz šejienei;

3) sich sattrudern:
vai neesi vēl atairējies?

Avots: EH I, 133

‡ atblàkšķêt ² Saikava, (widerhallend) hergelangenvon einem klatschenden Laut gesagt: pa dubļiem tik smagi blākšķ; kad šie jāja, tad blākšķēt vien atblākšķēja uz šeni.

Avots: EH I, 135

atbràukt, ‡ Refl. -tiês, "wiederholt fahren" Saikava: kuo gan Pēteris neatbraucēs uz šeni, līdz meiteni dabīja!

Avots: EH I, 136

atcil˜puôt, intr., herschlendern: mājās neviens nezin, ka es atcilpuojis līdz šejenes A.

Avots: ME I, 153

atdrãzt,

1): puišelis drāzdams atdrāzis nagus (= sagriêzis pirkstus) Kal. Refl. -tiês, ‡

2) sich
(dat.) abschneiden: a. sev nagus (= pirkstus) Dunika.

Avots: EH I, 139

atdzer̂t [li. atgérti], tr.,

1) etw. abtrinken;

2) trinkend entfernen, verscheuchen:
nāc še pie karaļa atdzert paģiras Rain.;

3) nachtrinken, nachfeiern:
mēs pie jums nu e̦sam divēju guodību atdzē̦ruši; kad mums reiz būs guodības, tad jums jānāk pie mums atdzert J. Kaln. Refl. -tiês,

1) den Durst löschen, sich laben:
abi biedri iegavilējās, steigdami turp atdzerties LP. VI, 510. tur atdzeŗas meža uozuoli Psalm. 104, 11. man tā slāpst, ka nevaru atdzerties, es durstet mich so sehr, dass ich mich nicht satt trinken kann;

2) trinkend sich erholen, zu sich kommen:
kundze nuo lielajām izbailēm atdzērās MWM. II, 366;

3) bis zum Überdruss trinken, so dass das Getrunkene widerwärtig wird:
atdz. ūdens.

Kļūdu labojums:
meža uozuoli = meža ēzeļi

Avots: ME I, 156

atgũt,

1) zurückerhalten;

2) a. darbu, die Arbeit fortsetzen, eifriger daran gehen
(L.);

3) a. e̦lpu, [in Saussen: garu a.], n. L. dvēseli (veraltet), Luft bekommen:
še nespējam vairs ilgāk atgūt e̦lpas Rain. -tiês, sich erholen (cf. li. atsigàuti), zu sich kommen, Atem schöpfen: trīs gadiņi nevarēju maizītē atgūties BW. 6915. viņš atlaidās uz suoliņa, lai daudz maz atgūtuos, atņe̦mtu e̦lpu Vēr. II, 1294. suns rej atgūdamies Līb. Pūķ. 6. [Nach C. auch gleichbed. mit atjēgties].

Avots: ME I, 160, 161

‡ atkacêt, herreichen (tr. und intr.): atkaci man tuo grāmatu! Kal. viņš ar savu plinti līdz šejienei neatkacēs (sein Schuss wird nicht bis hierher reichen) Stenden. Refl. -tiês, (zum Schlagen od. Werfen) ausholen Dunika: viņš atkacējās krietni un kŗāva ar visu spē̦ku uotram pa galvu.

Avots: EH I, 145

‡ atkaklis, ein Unartiger, Ungehorsamer Dunika: puišelis liels a.

Avots: EH I, 145

atkļũt, intr., herkommen, hergeraten: kā tu šeit atkļuvi? JK. V, 139.

Avots: ME I, 167

‡ atkumerêt, herlocken Dunika, Kal.: puišelis atkumerēja pie sevis runci.

Avots: EH I, 151

‡ atlakstît, wiederholt springend hergelangen Bērzgale: vardes var a. uz šejeni.

Avots: EH I, 153

atlupt, ‡ Refl. -tiês Dunika, "= atdauzīties": puišel, vai tad tu vēl neesi atlupies?

Avots: EH I, 154

atmîkstens, atmîkšens [-ens wohl aus -enis], Tauwetter N. - Schwnb., Spr.; auch als Adj.: atmīkste̦ns laiks Lind. (wofür bei U. atmīkstajs laiks).

Avots: ME I, 178

atnest (li. atnèšti, [russ. отнести]), tr., her-, zurückbringen: atnesi cirvi šurp; atnesi tuo atpakaļ. tec, māsiņa, uz avotu, atnes tīra ūdentiņa BW. 20714, 3. Spra.: vai nelaime tevi še atnesa? kāds dievs od. kāds ve̦lns tevi šādā laikā od. ceļā atnesa od. atdzina? Übertr., bringen: lapu mēnesis atnesis kuokam lapas Aps. III, 22. vēji atne̦s lietu Kaudz. tas atne̦s daudz peļņas. mājasluopi neatne̦suši nekāda labuma Etn. III, 24. guovis atne̦s teļus LP. V, 14. Refl. -tiês, Junge bekommen (von grossen Tieren): guovs atne̦sas LP. VII, 538. ķēvei atne̦sas divi kumeļi JK. V, 99; aitām jē̦ri. Subst. atnesẽjs, wer herbringt; atne̦sums, das Hergebrachte, die vollendete Handlung des Herbringens; atnešana, das Herbringen; atnešanâs, das Gebären: pēc guovs atnešanās Etn. II, 2.

Avots: ME I, 179, 180

‡ atuôguôt, Beeren lesend hergeraten Lemburg: a. līdz šejienei.

Avots: EH I, 177

atpalikt, ‡

2) zurückbleiben:
atpalicis (rückstandig, r. отсталыи́) cilvē̦ks J. Daniševskis.

Avots: EH I, 158

‡ atpeikstêt "?": kâ viens pats gan puika atpeikstēja dzimtenē Austr. Aizsaulē 118. kâ tu še atpeikstēji? Zaravič.

Avots: EH I, 158

atšaũt, ‡

5) herschiessen:
ielika mani lielgabalā par prapi, un tâ mani atšāva še Pas. V, 46; ‡

6) a. atpakaļ, schnell zurückschieben, -stossen:
a. maizi atpakaļ krāsnī. Refl. -tiês, 3): auch Druw., Fest.;

4): auch Grenzhof; ‡

6) ab-, weghängen
(intr.), sich wegstrecken Siuxt: lūpa, aste atšāvusies. svārki atšāvušies. ‡ Subst. atšãvums, = piešāve Frauenb.: es atšāvumu neē̦du.

Avots: EH I, 173

atšķirĩba,

1) der Unterschied:
tā ir liela atšķirība Dond.;

2) Abgeschiedenheit, Abgeschlossenheit:
caur tādu lielu savmuļibu jeb atšķirību tur uzglabājušās daudz ierašas A. XVI, 472; cf. atšķirtība;

3) das Gedeihen, der Erfolg:
viņam laba atšķirība, es geht ihm alles von statten; scherzhaft wird die Peitsche im Goldingenschen n. Etn. III, 129 atšķirība genannt, also Personifikation des Erfolges:"Erfolggebend": še tev atšķirība, sagt man, die Peitsche reichend;

4) atšķirības, der Abschied:
šuodien dzeŗam atšķirības A. XIV, 1, 134. būs manam vīriņam nuo kruodziņa atšķirības BW. 26939;

5) die Entwöhnung von der Mutterbrust und die damit verbundene Fest:
aicināt viesus atšķirībās od. šķirībās Ar. 1329, BW. 2034. atšķirībās nere̦ti ielūdza īsteniekus un sievas, kuŗas bija līdzējušas bērniņu vākt JK. VI, 40.

Avots: ME I, 201, 202

‡ atsludêt, sich verbreitend hergelangen (von einem Gerücht): līdz šejieni vina slavīte nav atsludējusi Janš. Dzimtene III ² , 26.

Avots: EH I, 168